مزایای پایان خدمت کارکنان بر اساس استاندارد IAS 19

بخش ۱: مقدمه: درک ماهیت مزایای پایان خدمت کارکنان

استاندارد بین‌المللی حسابداری ۱۹ (IAS 19)، مزایای پایان خدمت کارکنان را تعریف می‌کند. این مزایا شامل تمام اشکال مابه‌ازایی است که یک واحد تجاری ارائه می‌دهد. این مابه‌ازا در قبال خدمات ارائه شده توسط کارکنان یا برای خاتمه دادن به همکاری پرداخت می‌شود. در این چارچوب،

مزایای پایان خدمت کارکنان جایگاه ویژه‌ای دارد. این مزایا به طور خاص در ازای خاتمه همکاری یک کارمند پرداخت می‌شوند.  این تعریف، یک تمایز مفهومی حیاتی را آشکار می‌سازد. مزایای پرداختی بابت خاتمه همکاری، ماهیتی کاملاً متفاوت از مزایای پرداختی بابت خدمات دارند. این تفاوت صرفاً یک طبقه‌بندی نیست. بلکه رویکرد حسابداری و زمان شناسایی تعهد را تعیین می‌کند. رویداد ایجادکننده تعهد برای اکثر مزایا، ارائه خدمت توسط کارمند است. اما برای

مزایای پایان خدمت کارکنان، رویداد تعهدآور، تصمیم واحد تجاری برای خاتمه همکاری است. این اصل، سنگ بنای درک صحیح این استاندارد است. بنابراین، هزینه‌های خاتمه خدمت را نمی‌توان طی دوره خدمت کارمند ذخیره گرفت. این هزینه‌ها باید در دوره وقوع تصمیم شناسایی شوند. این رویکرد از هموارسازی سود جلوگیری کرده و شفافیت گزارشگری را افزایش می‌دهد.

برای ارائه یک تصویر کامل، IAS 19 مزایای کارکنان را به چهار دسته اصلی تقسیم می‌کند. این دسته‌بندی به درک جایگاه مزایای پایان خدمت کارکنان کمک می‌کند. دسته‌های اصلی شامل مزایای کوتاه‌مدت کارکنان، مزایای پس از اشتغال، سایر مزایای بلندمدت و در نهایت مزایای پایان خدمت است. هر یک از این دسته‌ها دارای قوانین شناسایی و اندازه‌گیری مشخصی هستند.

مزایای پایان خدمت کارکنان به دلیل ماهیت منحصربه‌فرد رویداد تعهدآور خود، از سایرین متمایز می‌شوند. درک این تمایز برای حسابداران و مدیران مالی ضروری است. این موضوع به آنها اجازه می‌دهد تا تعهدات را به درستی در صورت‌های مالی شناسایی و اندازه‌گیری کنند. این امر به نوبه خود به ارائه اطلاعات قابل اتکا به استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی منجر می‌شود.

بخش ۲: معیار اصلی شناسایی: چه زمانی باید بدهی را ثبت کرد؟

شناسایی بدهی و هزینه برای مزایای پایان خدمت کارکنان تابع یک قانون دقیق و مشخص است. این شناسایی باید در تاریخ مقدم‌تر از بین دو رویداد زیر انجام شود. اولین رویداد زمانی است که واحد تجاری دیگر نتواند پیشنهاد آن مزایا را پس بگیرد. دومین رویداد زمانی است که واحد تجاری هزینه‌های تجدید ساختار را شناسایی می‌کند. این تجدید ساختار باید در دامنه استاندارد IAS 37 بوده و شامل پرداخت مزایای پایان خدمت کارکنان باشد.

این قانون دوگانه تضمین می‌کند که تعهدات به محض ایجاد شدن، ثبت می‌شوند. این امر از وجود بدهی‌های ثبت نشده و خارج از ترازنامه جلوگیری می‌کند. ارتباط با استاندارد IAS 37 یکپارچگی استراتژیک ایجاد می‌کند. این ارتباط تضمین می‌کند که مزایای پایان خدمت، که اغلب بخشی از یک تجدید ساختار بزرگتر هستند، تحت همان چارچوب دقیق سایر ذخایر تجدید ساختار حسابداری شوند.

برای اینکه یک واحد تجاری متعهد تلقی شود، باید تعهد خود را به صورت آشکار نشان دهد. این امر مستلزم وجود یک طرح رسمی و دقیق برای خاتمه همکاری است. این طرح باید شامل جزئیات کلیدی باشد. اطلاعاتی مانند تعداد و نقش کارکنان متاثر، مکان‌ها و زمان‌بندی خاتمه همکاری باید مشخص باشد. همچنین جزئیات مزایایی که کارکنان دریافت خواهند کرد، باید در طرح ذکر شود. اطلاع‌رسانی این طرح یک تعهد عرفی ایجاد می‌کند.

نکته مهم این است که اطلاع‌رسانی لزوماً نباید به تک‌تک کارکنان باشد. ابلاغ طرح به نمایندگان کارکنان، مانند یک هیئت نظارتی، برای ایجاد تعهد کافی است. این بدان معناست که تصمیمات استراتژیک داخلی، پس از رسمی شدن و ابلاغ، پیامدهای مالی فوری و غیرقابل اجتنابی دارند. مدیریت نمی‌تواند شناسایی هزینه‌ها را صرفاً با به تعویق انداختن ابلاغیه‌های فردی به تأخیر بیندازد. این امر شفافیت را تقویت کرده و برنامه‌ریزی استراتژیک سطح بالا را مستقیماً به صورت وضعیت مالی مرتبط می‌سازد.

بخش ۳: اندازه‌گیری مزایای پایان خدمت: یک رویکرد طبقه‌بندی شده

پس از شناسایی تعهد مزایای پایان خدمت کارکنان، مرحله بعدی اندازه‌گیری آن است. استاندارد IAS 19 یک روش اندازه‌گیری منحصربه‌فرد برای این مزایا ایجاد نمی‌کند. در عوض، یک رویکرد طبقه‌بندی شده و کارآمد را بر اساس چارچوب‌های موجود ارائه می‌دهد.  این رویکرد بر اساس ماهیت مزایا و به ویژه تاریخ مورد انتظار تسویه آنها استوار است. این منطق نشان می‌دهد که ماهیت اقتصادی پرداخت، روش اندازه‌گیری را تعیین می‌کند، حتی اگر دلیل پرداخت منحصربه‌فرد باشد. این اصل از ایجاد افزونگی در استاندارد جلوگیری کرده و سازگاری در کاربرد اصول را تضمین می‌کند. در نتیجه، حسابداران باید به قوانین سایر دسته‌های مزایا مسلط باشند تا بتوانند

مزایای پایان خدمت کارکنان را به درستی حسابداری کنند.

منطق اصلی اندازه‌گیری به شرح زیر است:

• اگر انتظار می‌رود مزایا به طور کامل قبل از دوازده ماه پس از پایان دوره گزارشگری تسویه شوند، الزامات مزایای کوتاه‌مدت کارکنان اعمال می‌شود. 
• اگر انتظار نمی‌رود مزایا در این بازه زمانی تسویه شوند، الزامات سایر مزایای بلندمدت کارکنان به کار گرفته می‌شود. 
• در یک حالت خاص، اگر مزایای پایان خدمت کارکنان به عنوان بهبود یا افزایش مزایای پس از اشتغال ارائه شوند (مانند بهبود طرح بازنشستگی)، الزامات مزایای پس از اشتغال اعمال خواهد شد. 

جدول زیر رویکردهای حسابداری برای مزایای پایان خدمت کارکنان کوتاه‌مدت و بلندمدت را مقایسه می‌کند. این مقایسه به درک تفاوت‌های کلیدی در اندازه‌گیری و شناسایی کمک می‌کند.

جدول شماره یک

بخش ۴: تحلیل عمیق مزایای پایان خدمت کوتاه‌مدت

حسابداری برای مزایای پایان خدمت کارکنان که انتظار می‌رود به طور کامل طی دوازده ماه تسویه شوند، به طور عمدی ساده طراحی شده است. این مزایا تحت قوانین مزایای کوتاه‌مدت کارکنان قرار می‌گیرند. اصل کلیدی اندازه‌گیری برای این دسته از مزایا، استفاده از مبلغ تنزیل نشده است.  این رویکرد به طور قابل توجهی پیچیدگی محاسبات را کاهش می‌دهد. عدم نیاز به تنزیل بر اساس اصل اهمیت استوار است. برای پرداخت‌هایی که در آینده نزدیک انجام می‌شوند، تأثیر ارزش زمانی پول اغلب ناچیز است. بنابراین، استاندارد با حذف این مرحله، فرآیند حسابداری را برای موارد رایج خاتمه خدمت، مانند بسته‌های استاندارد سنوات، کارآمدتر و کم‌هزینه‌تر می‌کند.

ثبت حسابداری برای این مزایا مستقیم است. یک بدهی (هزینه تحقق یافته پرداخت نشده) برای هزینه مورد انتظار شناسایی می‌شود. همزمان، یک هزینه در صورت سود و زیان ثبت می‌گردد. البته یک استثنا وجود دارد. اگر استاندارد دیگری مانند IAS 2 (موجودی کالا) یا IAS 16 (اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات) اجازه دهد، این هزینه می‌تواند به بهای تمام شده یک دارایی منظور شود.  به عنوان یک مثال عملی، فرض کنید یک شرکت تصمیم به پرداخت یک مبلغ مقطوع به عنوان پاداش پایان کار می‌گیرد. اگر این مبلغ قرار باشد ظرف ۶۰ روز پس از پایان دوره مالی پرداخت شود، شرکت باید کل مبلغ را به صورت تنزیل نشده به عنوان بدهی و هزینه شناسایی کند. این سادگی طراحی شده به حسابداران اجازه می‌دهد تا تمرکز خود را بر جنبه‌های پیچیده‌تر مانند زمان‌بندی شناسایی و طبقه‌بندی صحیح مزایا معطوف کنند.

بخش ۵: تحلیل عمیق مزایای پایان خدمت بلندمدت

هنگامی که مزایای پایان خدمت کارکنان قرار نیست طی دوازده ماه تسویه شوند، پیچیدگی حسابداری افزایش می‌یابد. این مزایا باید طبق الزامات مربوط به سایر مزایای بلندمدت کارکنان حسابداری شوند.  مهم‌ترین الزام در این حالت، اندازه‌گیری تعهد بر اساس

ارزش فعلی آن است. این بدان معناست که جریان‌های نقدی آتی باید با استفاده از یک نرخ مناسب تنزیل شوند. این محاسبات اغلب نیازمند استفاده از تکنیک‌های اکچوئری است. زیرا ممکن است شامل برآوردهایی در مورد متغیرهای مالی و جمعیتی باشد. متغیرهایی مانند نرخ افزایش حقوق در آینده یا احتمال خروج کارکنان از شرکت باید در نظر گرفته شوند. به همین دلیل، در بسیاری از موارد، استفاده از خدمات یک کارشناس اکچوئری برای ارزیابی این تعهدات ضروری است. 

یک تفاوت حیاتی بین این مزایا و مزایای بازنشستگی وجود دارد. هرگونه بازاندازه‌گیری ناشی از تغییر در مفروضات اکچوئری یا نرخ تنزیل، مستقیماً در سود و زیان شناسایی می‌شود. این بازاندازه‌گیری‌ها به سایر درآمدهای جامع (OCI) منتقل نمی‌شوند. این رویکرد ساده‌سازی شده، یک پیامد مهم دارد. این موضوع می‌تواند نوسانات قابل توجهی در سود گزارش شده واحد تجاری ایجاد کند. برای مثال، تغییر در نرخ بهره توسط بانک مرکزی می‌تواند به طور مستقیم بر ارزش فعلی بدهی تأثیر بگذارد. کل این تأثیر در صورت سود و زیان همان دوره منعکس می‌شود. این امر باعث می‌شود که برآورد اولیه و بازاندازه‌گیری‌های بعدی این بدهی‌ها به یک حوزه پرریسک در گزارشگری مالی تبدیل شود. مدیریت باید از این نوسانات بالقوه آگاه باشد.

بخش ۶: نرخ تنزیل: انتخاب و کاربرد در مزایای بلندمدت

انتخاب نرخ تنزیل مناسب برای اندازه‌گیری مزایای پایان خدمت کارکنان بلندمدت یک مرحله حیاتی است. استاندارد IAS 19 دستورالعمل‌های دقیقی برای این منظور ارائه می‌دهد تا از اعمال سلیقه مدیریت جلوگیری کند. این رویکرد، عینیت مبتنی بر بازار را ترویج داده و قابلیت مقایسه صورت‌های مالی را افزایش می‌دهد. نرخ تنزیل باید بر اساس بازده بازار در پایان دوره گزارشگری برای اوراق قرضه شرکتی با کیفیت بالا (HQCB) تعیین شود. این اوراق باید دارای واحد پولی و سررسید مشابه با تعهدات مزایای کارکنان باشند. این الزام تضمین می‌کند که ارزش فعلی تعهد، مستقل از ریسک اعتباری خود شرکت محاسبه شود. به عبارت دیگر، ارزش فعلی یک تعهد نباید صرفاً به دلیل رتبه اعتباری پایین یک شرکت، کمتر گزارش شود.

در شرایطی که بازار عمیقی برای اوراق قرضه شرکتی با کیفیت بالا وجود ندارد، استاندارد یک راهکار جایگزین ارائه می‌دهد. در چنین کشورهایی، باید از بازده اوراق قرضه دولتی استفاده شود. تعیین اینکه چه چیزی یک “بازار عمیق” یا “کیفیت بالا” (مثلاً اوراق با رتبه AA) را تشکیل می‌دهد، نیازمند قضاوت حرفه‌ای است. استاندارد به طور مشخص استفاده از هزینه استقراض خود واحد تجاری را ممنوع کرده است. این اصل تضمین می‌کند که دو شرکت مختلف با یک طرح خاتمه خدمت یکسان، بدهی مشابهی را گزارش دهند. این امر قابلیت مقایسه را برای سرمایه‌گذاران به طور قابل توجهی بهبود می‌بخشد. در نتیجه، واحدهای مالی باید بازارهای سرمایه و به ویژه بازده اوراق قرضه شرکتی را به دقت رصد کنند. این امر سیاست‌های منابع انسانی را مستقیماً به تحلیل‌های بازار و خزانه‌داری مرتبط می‌سازد.

بخش ۷: نکات پیچیده و ملاحظات خاص در حسابداری

حسابداری مزایای پایان خدمت کارکنان شامل حوزه‌هایی است که نیازمند قضاوت دقیق هستند. یکی از مهم‌ترین این موارد، تمایز بین یک مزیت واقعی پایان خدمت و پرداختی است که مشروط به ارائه خدمات آتی است. این تمایز بر اساس اصل “رجحان محتوا بر شکل” استوار است. عنوان قانونی یک پرداخت (مانند “حق سنوات”) اهمیتی ندارد. اگر دریافت آن منوط به ارائه منافع اقتصادی آتی توسط کارمند به شرکت باشد، آن پرداخت یک مزیت در ازای خدمت است، نه خاتمه همکاری. این اصل برای جلوگیری از دستکاری در زمان شناسایی هزینه طراحی شده است. برای مثال، اگر یک “پاداش ماندگاری” به کارمند پرداخت شود تا پروژه را تکمیل کند، این هزینه باید طی دوره ارائه خدمت شناسایی شود، نه در ابتدای دوره به عنوان هزینه خاتمه خدمت.

مزایایی که نیازمند کار کردن کارمند در طول دوره اخطار هستند، عموماً مزایای پایان خدمت کارکنان محسوب نمی‌شوند. این پرداخت‌ها به عنوان هزینه حقوق و دستمزد عادی طی آن دوره شناسایی می‌شوند. با این حال، یک استثنا وجود دارد. اگر به کارمند در طول دوره اخطار پرداختی صورت گیرد اما او ملزم به انجام هیچ خدمتی نباشد، این پرداخت در دامنه مزایای پایان خدمت کارکنان قرار می‌گیرد. گاهی یک پرداخت ممکن است ماهیت ترکیبی داشته باشد. برای مثال، یک پاداش برای ترک کار به علاوه مبلغی اضافی برای ماندن تا زمان تعطیلی کامل یک کارخانه. در این حالت، تفکیک دقیق این دو بخش ضروری است. در نهایت، واحد تجاری موظف است بدهی شناسایی شده را در هر دوره گزارشگری مجدداً ارزیابی کند. هرگونه تغییر در هزینه‌های مورد انتظار یا مفروضات باید در محاسبات منعکس شود.  این امر تضمین می‌کند که مبلغ بدهی همواره بهترین برآورد موجود باشد.

بخش ۸: اصول افشا در صورت‌های مالی

استاندارد IAS 19 یک چک‌لیست مشخص و تجویزی برای افشای مزایای پایان خدمت کارکنان ارائه نمی‌دهد.  این عدم وجود چک‌لیست نباید به معنای عدم نیاز به افشا تفسیر شود. در واقع، این رویکرد نشان‌دهنده حرکت هیئت استانداردهای بین‌المللی حسابداری به سمت افشای مبتنی بر اصول است. این امر بار قضاوت بیشتری را بر دوش مدیریت قرار می‌دهد تا اطلاعاتی مفید و مرتبط ارائه دهند. هدف این است که شرکت‌ها از یک رویکرد انطباقی صرف فراتر رفته و به سمت یک ابزار ارتباطی مؤثر با سرمایه‌گذاران حرکت کنند. بنابراین، افشاهای کلیشه‌ای و استاندارد کافی نیستند. شرکت‌ها باید روایتی متناسب با شرایط خاص خود ارائه دهند.

هدف اصلی افشا این است که به استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی اطلاعات کافی برای درک موارد زیر ارائه شود:

• ماهیت مزایای پایان خدمت کارکنان ارائه شده. 
• تأثیر این مزایا بر وضعیت مالی، عملکرد مالی و جریان‌های نقدی آتی واحد تجاری. 
• اطلاعاتی در مورد مبلغ، زمان‌بندی و عدم قطعیت جریان‌های نقدی آتی مرتبط با این مزایا. 

برای دستیابی به این هدف، واحدهای تجاری باید به اهداف کلی افشا در سایر استانداردها، به ویژه IAS 1 (ارائه صورت‌های مالی)، پایبند باشند. نمونه‌هایی از اطلاعاتی که ممکن است افشای آنها مفید باشد شامل ماهیت رویداد خاتمه خدمت (مانند تجدید ساختار)، تعداد یا طبقه کارکنان متأثر، و مفروضات کلیدی استفاده شده در اندازه‌گیری مزایای بلندمدت است. این رویکرد تضمین می‌کند که سرمایه‌گذاران تصویری کامل از دلایل، ابعاد و پیامدهای مالی طرح‌های خاتمه خدمت شرکت دریافت می‌کنند.

بخش ۹: نتیجه‌گیری: رویکرد استراتژیک به مدیریت مزایای پایان خدمت

تحلیل جامع مزایای پایان خدمت کارکنان بر اساس استاندارد IAS 19 نشان می‌دهد که حسابداری این مزایا فراتر از یک تمرین انطباقی صرف است. این فرآیند نیازمند درک عمیق اصول، قضاوت حرفه‌ای قابل توجه و هماهنگی نزدیک بین بخش‌های منابع انسانی، حقوقی و مالی است. سه اصل کلیدی در این زمینه برجسته هستند. اول، تمایز بنیادین بین مزایای ارائه شده در ازای خدمت و مزایای ارائه شده در ازای خاتمه همکاری، که سنگ بنای شناسایی است. دوم، معیار شناسایی “تاریخ مقدم‌تر” که تضمین می‌کند تعهدات به موقع و بدون تأخیر در صورت‌های مالی منعکس شوند. سوم، رویکرد اندازه‌گیری دوگانه که بر اساس زمان‌بندی تسویه، مزایا را به دو دسته کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌کند و روش‌های حسابداری متفاوتی را برای هر یک تجویز می‌نماید.

مدیریت مؤثر مزایای پایان خدمت کارکنان مستلزم یک رویکرد استراتژیک است. شرکت‌ها باید پیامدهای مالی تصمیمات تجدید ساختار را از مراحل اولیه برنامه‌ریزی در نظر بگیرند. پیچیدگی‌های مرتبط با اندازه‌گیری مزایای بلندمدت، از جمله نیاز به ارزیابی‌های اکچوئری و نوسانات ناشی از بازاندازه‌گیری‌ها در سود و زیان، ریسک‌های مالی قابل توجهی را به همراه دارد. در نهایت، حاکمیت شرکتی خوب و گزارشگری شفاف در مورد این مزایا، به ویژه در دوره‌های تجدید ساختار، برای حفظ و تقویت اعتماد سرمایه‌گذاران حیاتی است. ارائه اطلاعات روشن و قابل فهم در مورد ماهیت و تأثیر این تعهدات، نشان‌دهنده پاسخگویی مدیریت و تعهد به شفافیت مالی است.

————————————————————————————-

برای دریافت مشاوره و نیز آگاهی کامل از شرایط ارائه خدمات با ما در تماس باشید :

تلفن ۱ :  ۰۲۱۸۸۱۹۱۴۸۲

تلفن ۲ :  ۰۲۱۸۸۱۹۱۴۸۳

فکس :    ۸۸۲۰۵۷۶۶   ۲۱  ۹۸++