افزایش قابل‌ملاحظه در ریسک اعتباری (SICR) چیست؟

در دنیای نوین مالی، مدیریت ریسک اعتباری از اهمیت بسزایی برخوردار است. در چارچوب استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی IFRS 9، اصطلاح SICR یا Significant Increase in Credit Risk به معنی “افزایش قابل‌ملاحظه در ریسک اعتباری”، یکی از مفاهیم کلیدی در محاسبه زیان اعتباری مورد انتظار (ECL) محسوب می‌شود. هدف از شناسایی SICR، ارتقاء شفافیت و بهبود مدیریت ریسک در دارایی‌های مالی است.

جایگاه SICR در مدل سه‌مرحله‌ای IFRS 9

استاندارد IFRS 9 یک مدل سه‌مرحله‌ای برای طبقه‌بندی دارایی‌های مالی بر اساس تغییرات در سطح ریسک اعتباری طراحی کرده است:

مرحله اول: در صورتی‌که از زمان اولیه شناخت دارایی مالی ریسک اعتباری افزایش نیافته باشد، تنها زیان مورد انتظار ۱۲ ماهه شناسایی می‌شود.
مرحله دوم (SICR): اگر ریسک اعتباری به طور قابل‌ملاحظه‌ای افزایش یافته باشد، دارایی به مرحله دوم منتقل شده و زیان مورد انتظار در کل دوره باقیمانده عمر دارایی محاسبه می‌شود.
مرحله سوم: دارایی مالی دچار کاهش ارزش شده و در صورت‌های مالی به عنوان credit-impaired گزارش می‌شود.

چه زمانی SICR اتفاق می‌افتد؟

تشخیص اینکه آیا SICR رخ داده است یا خیر، بر اساس قضاوت حرفه‌ای و استفاده از داده‌های کمی و کیفی صورت می‌گیرد. برخی از شاخص‌های رایج که می‌توانند نشان‌دهنده وقوع SICR باشند عبارتند از:

تأخیر در پرداخت‌های بیش از ۳۰ روز
کاهش رتبه اعتباری مشتری یا وام‌گیرنده
تغییرات منفی در درآمد، جریان نقد یا وضعیت مالی مشتری
استفاده از تسهیلات تجدید ساختار بدهی
عوامل کلان اقتصادی مثل رکود در صنعت مرتبط با مشتری

لازم به ذکر است که استاندارد IFRS 9 الزامی به استفاده از یک مدل خاص برای تشخیص SICR ندارد، بلکه تأکید دارد نهادها باید سیاست‌ها و رویه‌هایی متناسب با ماهیت دارایی‌ها و فعالیت خود تدوین کنند.

پیامدهای حسابداری تشخیص SICR

زمانی که دارایی مالی وارد مرحله دوم (SICR) می‌شود، میزان ذخیره زیان اعتباری افزایش قابل توجهی پیدا می‌کند، زیرا دیگر تنها به زیان ۱۲ ماهه اکتفا نمی‌شود، بلکه کل زیان مورد انتظار در طول عمر باقی‌مانده محاسبه و شناسایی می‌شود. این موضوع می‌تواند بر سودآوری شرکت، نسبت‌های مالی و تحلیل‌های سرمایه‌گذاران تأثیرگذار باشد.

به همین دلیل، سازمان‌ها باید دقت بالایی در تشخیص زمان وقوع SICR داشته باشند و از ابزارهای تحلیلی، داده‌های اعتبارسنجی و پایگاه‌های اطلاعاتی به‌روز بهره بگیرند.

استفاده از داورهای کمّی و کیفی

تشخیص SICR یک فرآیند صرفاً ریاضی نیست. ترکیبی از داده‌های کمی (نظیر نرخ نکول تاریخی، تأخیر در پرداخت‌ها، امتیاز اعتباری) و کیفی (مانند شرایط قرارداد، ارزیابی مدیران مالی از توان بازپرداخت مشتری) برای تصمیم‌گیری دقیق مورد نیاز است.

همچنین برخی بانک‌ها و مؤسسات مالی برای ساده‌سازی این فرآیند از مدل‌های امتیازدهی داخلی، الگوریتم‌های یادگیری ماشین و هشدارهای سیستمی استفاده می‌کنند.

اهمیت SICR در گزارشگری مالی

تشخیص صحیح SICR از منظر حسابداری و گزارشگری مالی، یکی از عوامل کلیدی در ارائه صورت‌های مالی منصفانه و شفاف محسوب می‌شود. اشتباه در تشخیص SICR ممکن است منجر به شناسایی نادرست زیان‌های اعتباری و در نتیجه گمراه شدن سرمایه‌گذاران و نهادهای نظارتی گردد.

در بازارهای سرمایه توسعه‌یافته، نحوه شناسایی SICR توسط نهادهای حسابرسی، سازمان‌های ناظر و حتی رتبه‌بندی اعتباری به دقت بررسی می‌شود.

راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت SICR

جهت پیاده‌سازی مؤثر مفهوم SICR در ساختار سازمانی، اقدامات زیر توصیه می‌شود:

ایجاد سیاست‌های مشخص برای ارزیابی افزایش ریسک اعتباری
به‌کارگیری مدل‌های تحلیلی پیشرفته برای تشخیص به‌موقع SICR
آموزش مستمر به کارکنان بخش اعتبارات و حسابداری در خصوص الزامات IFRS 9
استفاده از سامانه‌های اعتباری مبتنی بر داده برای هشدار زودهنگام
ارزیابی منظم کارایی مدل‌های داخلی و به‌روزرسانی آن‌ها

جمع‌بندی

SICR یکی از مفاهیم محوری در اجرای استاندارد IFRS 9 است که ارتباط مستقیمی با کیفیت مدیریت ریسک و صحت گزارش‌های مالی دارد. تشخیص درست زمان وقوع SICR به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که زیان‌های احتمالی خود را پیش‌بینی کرده، ذخایر مناسب در نظر بگیرند و از بروز شوک‌های مالی جلوگیری کنند. در فضای رقابتی امروز، درک عمیق از SICR یک مزیت استراتژیک در مدیریت دارایی‌های مالی به شمار می‌رود.

———————————————————————————-