راهنمای استاندارد حسابداری شماره 34 : رویه‌ها، تغییرات و اشتباهات

استاندارد حسابداری شماره 34 ایران یکی از استانداردهای بنیادین و پرکاربرد است که به نحوه انتخاب و اعمال رویه‌های حسابداری، حسابداری تغییر در برآوردها و اصلاح اشتباهات می‌پردازد. هدف اصلی این استاندارد، افزایش قابلیت اتکا، مربوط بودن و مقایسه‌پذیری صورت‌های مالی یک واحد تجاری در طول زمان و در مقایسه با سایر واحدهای تجاری است. در این مقاله، به شکلی جامع و کاربردی، مفاهیم کلیدی این استاندارد را بررسی می‌کنیم.

بخش اول: رویه‌های حسابداری چیست؟

بر اساس استاندارد حسابداری شماره 34 ، «رویه‌های حسابداری» عبارت است از اصول، مبانی، میثاق‌ها، قواعد و روش‌های مشخصی که واحد تجاری در تهیه و ارائه صورت‌های مالی خود به کار می‌گیرد.

انتخاب و یکنواختی در رویه‌های حسابداری

• انتخاب رویه: هنگامی که یک استاندارد حسابداری مشخصاً برای یک معامله یا رویداد کاربرد دارد، رویه حسابداری باید بر اساس آن استاندارد تعیین شود. اما اگر استاندارد مشخصی وجود نداشته باشد، مدیریت باید با قضاوت خود رویه‌ای را انتخاب کند که اطلاعاتی مربوط و قابل اتکا ارائه دهد.
• یکنواختی: یک اصل کلیدی، یکنواختی است. واحد تجاری باید رویه‌های حسابداری خود را برای معاملات مشابه به‌طور یکنواخت به کار گیرد تا قابلیت مقایسه صورت‌های مالی حفظ شود.

تغییر در رویه‌های حسابداری

تغییر رویه حسابداری تنها در دو حالت مجاز است:

1. الزام یک استاندارد جدید: اگر یک استاندارد حسابداری جدید، تغییر رویه را الزامی کند.
2. ارائه اطلاعات بهتر: اگر تغییر منجر به ارائه اطلاعاتی قابل اتکا و مربوط‌تر در صورت‌های مالی شود.

نحوه اعمال تغییر: تغییر در رویه حسابداری باید با تسری به گذشته (Retrospective Application) اعمال شود. این یعنی صورت‌های مالی دوره‌های قبل نیز باید طوری تجدید ارائه شوند که گویی رویه جدید از ابتدا استفاده می‌شده است. این کار با تعدیل مانده ابتدای دوره سود انباشته انجام می‌شود.

بخش دوم: تغییر در برآوردهای حسابداری

بسیاری از اقلام صورت‌های مالی (مانند عمر مفید دارایی‌ها، مطالبات مشکوک‌الوصول یا تعهدات گارانتی) با عدم قطعیت همراه هستند و نیاز به برآورد دارند.

تغییر در برآورد حسابداری، تعدیل مبلغ دفتری یک دارایی یا بدهی است که در نتیجه اطلاعات جدید یا تجربیات بیشتر رخ می‌دهد.

• نکته مهم: تغییر در برآورد، اصلاح اشتباه نیست. این یک تعدیل بر اساس اطلاعات جدید است.
• تمایز از تغییر رویه: اگر تمایز بین تغییر رویه و تغییر برآورد دشوار باشد، آن را به عنوان تغییر در برآورد در نظر می‌گیریم.

نحوه اعمال تغییر: برخلاف تغییر رویه، اثر تغییر در برآورد حسابداری باید با تسری به آینده (Prospective Application) شناسایی شود. یعنی این تغییر بر دوره جاری و دوره‌های آتی تأثیر می‌گذارد و نیازی به تجدید ارائه صورت‌های مالی گذشته نیست.

بخش سوم: اشتباهات دوره‌های قبل

اشتباهات دوره‌های قبل، ناشی از عدم استفاده یا استفاده نادرست از اطلاعات قابل اتکایی است که در زمان تهیه صورت‌های مالی آن دوره‌ها در دسترس بوده است. این اشتباهات شامل موارد زیر است:

• اشتباهات ریاضی
• اشتباه در بکارگیری رویه‌های حسابداری
• نادیده گرفتن یا تفسیر نادرست واقعیت‌ها
• تقلب

نحوه اصلاح اشتباهات

اصلاح اشتباهات بااهمیت دوره‌های قبل باید با تجدید ارائه با تسری به گذشته (Retrospective Restatement) انجام شود. این یعنی:

1. مبالغ مقایسه‌ای دوره یا دوره‌های قبلی که اشتباه در آن‌ها رخ داده، تجدید ارائه می‌شود.
2. اگر اشتباه قبل از نخستین دوره ارائه شده رخ داده باشد، مانده ابتدای دوره دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق مالکانه برای آن دوره تجدید ارائه می‌شود.

این اصلاحات از طریق تعدیل سود انباشته ابتدای دوره اعمال می‌گردد و در سود و زیان دوره جاری شناسایی نمی‌شود.

جدول مقایسه‌ای: خلاصه استاندارد حسابداری شماره 34

الزامات افشا

استاندارد حسابداری شماره 34 تأکید زیادی بر افشای کامل و شفاف دارد. برای هر یک از موارد فوق، واحد تجاری باید موارد زیر را افشا کند:

• برای تغییر رویه: ماهیت تغییر، دلایل آن، و مبلغ تعدیلات بر هر یک از اقلام صورت‌های مالی و سود هر سهم.
• برای تغییر برآورد: ماهیت و مبلغ تغییر که بر دوره جاری یا دوره‌های آتی اثر می‌گذارد.
• برای اصلاح اشتباه: ماهیت اشتباه دوره قبل و مبلغ اصلاح برای هر دوره قبلی که ارائه می‌شود.

نتیجه‌گیری

استاندارد حسابداری شماره 34 چارچوبی روشن برای حفظ ثبات رویه و در عین حال، امکان ایجاد تغییرات ضروری و اصلاح خطاها فراهم می‌کند. درک عمیق تفاوت بین رویه، برآورد و اشتباه و همچنین نحوه حسابداری هر یک (تسری به گذشته در مقابل تسری به آینده) برای تهیه صورت‌های مالی شفاف، قابل اتکا و مقایسه‌پذیر ضروری است. این استاندارد به استفاده‌کنندگان کمک می‌کند تا اثرات واقعی تغییرات را درک کرده و تصمیمات اقتصادی آگاهانه‌تری بگیرند.

استاندارد حسابداری 34 – رویه های حسابداری ، تغییر در برآوردهای حسابداری و اشتباهات

منبع مطلب

سازمان حسابرسی

برای دریافت خدمات حسابداری و مشاوره مالی با ما در تماس باشید :

تلفن ۱ :  ۰۲۱۸۸۱۹۱۴۸۲

تلفن ۲ :  ۰۲۱۸۸۱۹۱۴۸۳

مطالب مرتبط :

استانداردهای حسابداری ایران

سود و زیان انباشته

ثبات رویه در حسابداری

انواع کنترل ها در سیستم کنترل های داخلی