راهنمای استاندارد حسابداری شماره 18 : صورتهای مالی جداگانه

استاندارد حسابداری شماره 18 ایران با عنوان “صورتهای مالی جداگانه”، یکی از استانداردهای کلیدی برای واحدهای تجاری است که در واحدهای دیگر سرمایه‌گذاری کرده‌اند. این استاندارد نحوه حسابداری و افشای سرمایه‌گذاری در واحدهای تجاری فرعی، وابسته و مشارکت‌های خاص را در صورت‌های مالی جداگانه واحد سرمایه‌گذار تعیین می‌کند. در این راهنمای جامع، به بررسی کامل الزامات و نکات مهم استاندارد حسابداری شماره 18 می‌پردازیم تا درک عمیقی از آن برای کارشناسان و دانشجویان حسابداری فراهم شود.

هدف و دامنه کاربرد استاندارد حسابداری شماره 18

هدف اصلی این استاندارد، تجویز الزامات حسابداری و افشا برای سرمایه‌گذاری‌ها در واحدهای تجاری فرعی، مشارکت‌های خاص و واحدهای تجاری وابسته است، اما فقط زمانی که واحد تجاری اقدام به تهیه صورتهای مالی جداگانه می‌کند.

نکته مهم این است که استاندارد حسابداری شماره 18 مشخص نمی‌کند کدام واحدها ملزم به تهیه صورتهای مالی جداگانه هستند، بلکه تنها نحوه عمل حسابداری را در صورت تهیه این صورت‌ها تشریح می‌کند.

صورتهای مالی جداگانه چیست؟

طبق تعریف استاندارد، صورتهای مالی جداگانه، صورت‌های مالی هستند که توسط یک واحد تجاری ارائه می‌شوند و در آن، سرمایه‌گذاری‌ها بر اساس یکی از روش‌های زیر شناسایی می‌شوند:

1. بهای تمام شده پس از کسر هرگونه کاهش ارزش انباشته.
2. مبلغ تجدید ارزیابی (به عنوان یک نحوه عمل مجاز جایگزین طبق استاندارد حسابداری 15 ).
3. ارزش منصفانه (در موارد خاص طبق بندهای ۱۲، ۱۳ و ۱۴ استاندارد).

این صورت‌های مالی، علاوه بر صورت‌های مالی تلفیقی یا صورت‌های مالی واحد سرمایه‌گذاری که روش ارزش ویژه را به کار می‌برد، تهیه می‌شوند.

نحوه تهیه صورتهای مالی جداگانه طبق استاندارد 18

مهم‌ترین بخش استاندارد حسابداری شماره 18، نحوه شناسایی و اندازه‌گیری سرمایه‌گذاری‌ها است. واحد تجاری باید برای هر طبقه از سرمایه‌گذاری‌ها (فرعی، وابسته، مشارکت خاص) از یک رویه حسابداری یکسان استفاده کند.

رویه‌های اصلی حسابداری سرمایه‌ گذاری :

• روش بهای تمام شده: در این روش، سرمایه‌گذاری به مبلغ اولیه ثبت شده و فقط در صورت وجود کاهش ارزش دائمی، مبلغ آن تعدیل می‌شود.
• روش تجدید ارزیابی: این روش که به عنوان یک راهکار جایگزین مجاز شناخته می‌شود، طبق الزامات استاندارد حسابداری شماره ۱۵ (حسابداری سرمایه‌گذاری‌ها) انجام می‌گیرد.
• روش ارزش منصفانه: در شرایط خاص، مانند زمانی که یک واحد تجاری سرمایه‌گذاری ملزم به اندازه‌گیری سرمایه‌گذاری در واحد فرعی به ارزش منصفانه است، این روش در صورت‌های مالی جداگانه نیز به کار گرفته می‌شود.

نکته کلیدی: بر خلاف استانداردهای بین‌المللی، طبق استاندارد حسابداری شماره 18 ایران، استفاده از روش ارزش ویژه در صورتهای مالی جداگانه مجاز نیست.

شناسایی سود سهام

سود سهام حاصل از سرمایه‌گذاری در واحدهای فرعی، وابسته یا مشارکت خاص، زمانی در صورت سود و زیان صورتهای مالی جداگانه شناسایی می‌شود که حق دریافت آن محرز شده باشد.

الزامات افشا در استاندارد حسابداری شماره 18

شفافیت یکی از اهداف اصلی استانداردهاست. واحدی که صورتهای مالی جداگانه تهیه می‌کند، ملزم به افشای موارد زیر است:

1. تصریح به اینکه صورت‌های مالی ارائه شده، “صورتهای مالی جداگانه” هستند.
2. در صورتی که واحد تجاری از تهیه صورت‌های مالی تلفیقی معاف شده باشد، باید این موضوع و دلایل آن را افشا کند.
3. ارائه فهرستی از سرمایه‌گذاری‌های بااهمیت در واحدهای تجاری فرعی، وابسته و مشارکت‌های خاص، شامل:

• نام واحد سرمایه‌پذیر.
• محل اصلی فعالیت و کشور محل تأسیس.
• نسبت منافع مالکیت و درصد حق رأی.

1. تشریح رویه حسابداری مورد استفاده برای این سرمایه‌گذاری‌ها (بهای تمام شده، تجدید ارزیابی یا ارزش منصفانه).

جمع‌بندی

استاندارد حسابداری شماره 18 چارچوب مشخصی برای گزارشگری مالی سرمایه‌گذاری‌ها در صورتهای مالی جداگانه فراهم می‌کند. درک دقیق الزامات این استاندارد، به ویژه تمایز بین روش‌های مجاز (بهای تمام شده و تجدید ارزیابی) و روش غیرمجاز (ارزش ویژه)، برای تهیه گزارش‌های مالی شفاف و مطابق با استانداردها ضروری است. این استاندارد به همراه استاندارد حسابداری 39 (صورتهای مالی تلفیقی)، جایگزین نسخه قدیمی استاندارد 18 شده و از تاریخ ۱ فروردین ۱۴۰۰ لازم‌الاجرا است.

استاندارد حسابداری 18- صورتهای مالی جداگانه

منبع مطلب

سازمان حسابرسی

برای دریافت خدمات حسابداری و مشاوره مالی  با ما در تماس باشید :

تلفن ۱ :  ۰۲۱۸۸۱۹۱۴۸۲

تلفن ۲ :  ۰۲۱۸۸۱۹۱۴۸۳

مطالب مرتبط :

استانداردهای حسابداری ایران

اقلام مقایسه ای در صورتهای مالی تلفیقی

استاندارد حسابداری شماره 39