راهنمای استاندارد حسابداری شماره 13 : حسابداری مخارج تأمین مالی

استاندارد حسابداری شماره 13 ایران، با عنوان «حسابداری مخارج تأمین مالی»، یکی از مهم‌ترین استانداردهای حسابداری است که نحوه برخورد با هزینه‌های استقراض و تسهیلات مالی را مشخص می‌کند. درک صحیح و اجرای دقیق این استاندارد برای نمایش درست بهای تمام شده دارایی‌ها و سود دوره مالی، امری ضروری است. در این مقاله، به بررسی کامل و آموزشی مفاد استاندارد حسابداری شماره ۱۳ می‌پردازیم تا حسابداران و مدیران مالی بتوانند با تسلط کامل، آن را در گزارش‌های مالی خود به کار گیرند.

هدف اصلی استاندارد حسابداری شماره 13 چیست؟

هدف اصلی این استاندارد، تجویز نحوه عمل حسابداری برای مخارج تأمین مالی است. سؤال کلیدی که این استاندارد به آن پاسخ می‌دهد این است: آیا مخارج تأمین مالی (مانند سود وام) باید به عنوان هزینه دوره شناسایی شوند یا می‌توان آن‌ها را به بهای تمام شده یک دارایی اضافه کرد؟

طبق استاندارد حسابداری شماره 13 ، قاعده کلی این است که مخارج تأمین مالی در همان دوره‌ای که وقوع می‌یابند، به عنوان هزینه شناسایی شوند. اما یک استثنای مهم وجود دارد که هسته اصلی این استاندارد را تشکیل می‌دهد: سرمایه‌ای کردن مخارج تأمین مالی برای “دارایی‌های واجد شرایط”.

تعاریف کلیدی در استاندارد حسابداری شماره 13

برای درک بهتر استاندارد، ابتدا باید با دو مفهوم کلیدی آشنا شویم:

۱. مخارج تأمین مالی (Borrowing Costs): این مخارج شامل سود تضمین شده، کارمزد و سایر هزینه‌هایی است که یک واحد تجاری برای تأمین منابع مالی (وام و تسهیلات) متحمل می‌شود. مثال‌های رایج آن عبارتند از:

• سود و کارمزد تسهیلات مالی کوتاه مدت و بلندمدت.
•  مخارج جانبی دریافت وام مانند حق ثبت و تمبر.
•  مخارج مالی مربوط به اجاره به شرط تملیک.
•  تفاوت تسعیر ارز ناشی از تسهیلات ارزی (تا حدی که تعدیل سود محسوب شود).

۲. دارایی واجد شرایط (Qualifying Asset): یک دارایی واجد شرایط، دارایی است که آماده‌سازی آن برای استفاده مورد انتظار یا فروش، الزاماً مدت زمان زیادی طول می‌کشد. نکته کلیدی در این تعریف، “مدت زمان زیاد” برای آماده‌سازی است. نمونه‌هایی از این دارایی‌ها عبارتند از:

•  ساختمان‌ها و تأسیسات در حال ساخت.
•  پروژه‌های توسعه املاک.
•  تأسیسات تولید نیرو.
•  موجودی‌های کالایی که تولید آن‌ها مستلزم یک دوره زمانی طولانی است (مانند کشتی‌سازی یا تولید هواپیما).

نکته مهم: دارایی‌هایی که هنگام تحصیل، آماده استفاده یا فروش هستند یا به صورت انبوه و مستمر در کوتاه‌مدت تولید می‌شوند، دارایی واجد شرایط محسوب نمی‌شوند.

چه زمانی می‌توان مخارج تأمین مالی را سرمایه‌ای کرد؟

طبق استاندارد حسابداری شماره 13 ، آن بخش از مخارج تأمین مالی که مستقیماً قابل انتساب به تحصیل یا ساخت یک “دارایی واجد شرایط” است، باید به عنوان بخشی از بهای تمام شده آن دارایی منظور شود.

شرایط شروع سرمایه‌ای کردن مخارج

احتساب مخارج تأمین مالی در بهای تمام شده دارایی زمانی آغاز می‌شود که هر سه شرط زیر برقرار باشد:

1. مخارجی برای آن دارایی در حال انجام باشد (مثلاً پرداخت وجه نقد یا انتقال سایر دارایی‌ها).
2. مخارج تأمین مالی در حال وقوع باشد (یعنی واحد تجاری در حال پرداخت سود وام باشد).
3. فعالیت‌های لازم برای آماده‌سازی دارایی جهت استفاده یا فروش، در جریان باشد.

توقف و پایان سرمایه‌ای کردن مخارج

• توقف موقت: اگر عملیات ساخت دارایی برای یک مدت طولانی متوقف شود، احتساب مخارج تأمین مالی نیز باید در این دوره متوقف گردد. البته تأخیرهای موقت و فنی که لازمه فرآیند ساخت هستند، مانع از ادامه احتساب مخارج نمی‌شوند.
• پایان احتساب: زمانی که عمده فعالیت‌های لازم برای آماده‌سازی دارایی واجد شرایط تکمیل شود، باید احتساب مخارج تأمین مالی را متوقف کرد؛ حتی اگر کارهای اداری جزئی یا تزئینات داخلی باقی مانده باشد.

نحوه محاسبه مبلغ قابل احتساب در بهای تمام شده

استاندارد حسابداری شماره 13 دو حالت را برای محاسبه در نظر می‌گیرد:

۱. تسهیلات مالی مشخص (Specific Borrowings): اگر وامی مشخصاً برای تحصیل یک دارایی واجد شرایط گرفته شود، مبلغ قابل سرمایه‌ای شدن برابر است با مخارج واقعی آن تسهیلات، پس از کسر هرگونه درآمدی که از سرمایه‌گذاری موقت وجوه آن وام به دست آمده است. برای مثال، اگر بخشی از وام تا زمان مصرف در پروژه، در حساب بانکی سپرده‌گذاری شود، سود حاصل از آن باید از هزینه بهره کسر گردد.

۲. تسهیلات مالی عمومی (General Borrowings): اگر واحد تجاری از منابع مالی عمومی (مخلوطی از وام‌های مختلف) برای ساخت دارایی استفاده کند، مبلغ قابل احتساب از طریق اعمال یک “نرخ جذب” بر مخارج انجام شده برای آن دارایی محاسبه می‌شود. این نرخ، میانگین موزون مخارج تأمین مالی کلیه تسهیلات طی دوره است (به جز وام‌های مشخص).

محدودیت مهم: مبلغ مخارج تأمین مالی که طی یک دوره به بهای تمام شده دارایی منظور می‌شود، نباید از کل مخارج تأمین مالی تحمل شده طی همان دوره بیشتر باشد.

الزامات افشا در استاندارد حسابداری شماره 13

واحدهای تجاری باید در صورت‌های مالی خود موارد زیر را افشا کنند:

• مبلغ مخارج تأمین مالی که طی دوره به بهای تمام شده دارایی‌ها منظور شده است.
• نرخ جذب استفاده شده برای تعیین مبلغ مخارج تأمین مالی قابل احتساب.

جمع‌بندی

استاندارد حسابداری شماره 13 با تعیین یک چارچوب مشخص، به شرکت‌ها کمک می‌کند تا مخارج تأمین مالی را به درستی شناسایی و گزارش کنند. این امر منجر به افزایش شفافیت و قابلیت مقایسه صورت‌های مالی می‌شود. تسلط بر این استاندارد به حسابداران امکان می‌دهد تا بهای تمام شده واقعی دارایی‌های بلندمدت را به درستی محاسبه کرده و از شناسایی هزینه اضافی در دوره ساخت جلوگیری کنند.

استاندارد حسابداری 13- حسابداری مخارج تامین مالی

منبع مطلب

سازمان حسابرسی

برای دریافت خدمات حسابداری و مشاوره مالی  با ما در تماس باشید :

تلفن ۱ :  ۰۲۱۸۸۱۹۱۴۸۲

تلفن ۲ :  ۰۲۱۸۸۱۹۱۴۸۳

مطالب مرتبط :

استانداردهای حسابداری ایران

هزینه‌ های مالی

مخارج سرمایه‌ای 

استاندارد حسابداری شماره 29