اقلام ترازنامه

درخصوص طبقه بندی اقلام ترازنامه باید گفت ،  اغلب واحدهای تجاری براساس استاندارد حسابداری شماره 14 نحوه ارائه داراییها و بدهیها جاری،باید داراییها و بدهیهای خود را به جاری و غیر جاری طبقه بندی کنند.واحدهای تجاری که از نظر نحوه طبقه بندی مشمول استاندارهای حسابداری خاص یا قوانین مشخص می باشند و واحدهای تجاری که چرخه عملیاتی آنها نامشخص یا خیلی طولانی است از این ازام مستثنی هستند.

ترازنامه ای که در آن داراییها و بدهیها به جاری و غیر جاری تقسیم بندی می شود، ترازنامه طبقه بندی شده نامیده می شود. در ترازنامه های طبقه بندی نشده داراییها و بدهیها بدون تفکیک به جاری و غیر جاری منعکس می شود. در بعضی از کشورها مانند امریکا و کانادا داراییها و بدهیها اغلب واحدهای تجاری به ترتیب نقدینگی ارائه می شود یعنی ابتدا داراییهایی منعکس می شود که نقدی هستند یا در اسرع وقت قابل تبدیل به نقد می باشند. در بسیاری از کشورهای اروپایی داراییهایی که نقدپذیری آنها کمتر است در ابتدا می آید.در ایران هر دو روش ارائه استفاده می شود ولی در روش ارائه بر مبنای نقدینگی رایجتر است.استاندارهای حسابداری الزام خاصی در این رابطه ندارد و هر دو روش قابل پذیرش می باشد.

اقلام ترازنامه – داراییهای جاری

داراییهای جاری عبارت است از وجه نقد یا معادل نقد( محدود نشده) و سایر داراییهایی که انتظار رود طی چرخه عملیاتی معمول واحد تجاری یا ظرف یک سال از تاریخ ترازنامه،هر کدام طولانی تر است،مصرف یا فروخته شود یا به وجه نقد یا دارایی دیگری که نقد شدن آن قریب به یقین است،تبدیل شود.چرخه عملیاتی معول از پرداخت وجه نقد برای خرید مواد یا کالا شروع و به وصول وجه نقد حاصل از فروش ختم  می شود.

در بعضی شرکتها همانند خودروسازی و پتروشیمی چرخه معمول عملیات کمتر از یک سال است. در این حالت، دوره یک سال ملاک طبقه بندی به جاری و غیر جاری است.اما چرخه عملیاتی شرکتهایی نظیر کشتی سازی بیش از یک سال است، در چنین شرکتهایی معیار طبقه بندی به جاری و غیرجاری ،چرخه عملیاتی است مشروط بر آنکه چرخه عملیاتی خیلی طولانی نباشد.اگر چرخه عملیاتی خیلی طولانی باشد طبقه بندی به جاری و غیر تجاری الزامی نیست و بهتر است داراییها  وبدهیها براساس مدت متوسط برای تبدیل به وجه نقد یا تسویه ارائه شود.

براساس استاندارد حسابداری شماره 14 نحوه ارائه داراییها و بدهیهای جاری،موارد زیر نمونه هایی ازداراییهای جاری است:

الف.مانده وجوه نقد به استثنای مواردی که اعمال محدودیت در مصرف آنها مانع از استفاده این اقلام برای عملیات جاری شود.

ب.حصه ای از حسابها و اسناد دریافتنی تجاری و غیرتجاری که انتظار می رود ظرف یک سال از تاریخ ترازنامه به وجه نقد یا دارایی دیگری تبدیل شود و نقد شدن آن قریب به یقین است.

پ.موجودی مواد و کالا و کار در جریان پیشرفت پیمانهای بلند مدت، صرف نظر از اینکه ممکن است اقلامی از آن احتمالاً ظرف مدت یک سال از تاریخ ترازنامه یا یک چرخه عملیاتی معقول نقد نشود.

ت.سهام شرکتها،اوراق مشارکت و سایر اوراق بهاداری که به قصد نگهداری تحصیل نشده و به سهولت قابل نقد شدن است.

ث.پیش پرداختهای خرید داراییهای جاری.

ج.پیش پرداختهای هزینه در مواردی که انتظار می رود ظرف یکسال از تاریخ ترازنامه به طور کامل به مصرف برسد.

براساس استاندارد حسابداری شماره1 نحوه ارائه صورتهای مالی،بعضی از اقلام به طور مشخص باید در متن ترازنامه ارائه شود،سایر اقلام برحسب اهمیت می تواند در متن ترازنامه یا در یادداشتهای توضیحی گزارش شود.در رابطه با داراییهای جاری،اقلامی که باید در متن ترازنامه ارائه شود،به شرح زیر می باشد:

• موجودی نقد
• سرمایه گذاریهای جاری
• حسابها و اسناد دریافتنی تجاری و سایر حسابها و اسناد دریافتنی
• موجودی مواد و کالا

در ادامه تعریف اقلام ترازنامه

این اقلام در واقع حداقل اقلامی است که در صورت با اهمیت بودن به طور جداگانه در ترازنامه گزارش می شود.ممکن است به تشخیص مدیریت شرکت،اقلام دیگری به منظور ارائه مطلوب در متن ترازنامه نشان داده شود. درحال حاظر اکثر شرکتها سفارشات و پیش پرداختها را  نینیز به عنوان یک قلم مجزا در سرفصل داراییهای جاری نشان می دهند.سایر اطلاعات مربوط به داراییهای جاری همانند اقلام تشکیل دهنده موجودی و مواد و کالا در یادداشتهای توضیحی افشا میشود.

طبقه بندنی به جاری و و غیر جاری گاه با مشکلاتی همراه است.یکی از مشکلات، مربوط به طبقه بندی پیش پرداختهای هزینه در سرفصل داراییهای جاری است.چرا پیش پرداخت هزینه به عنوان دارایی جاری طبقه بندی می شود؟در صورتی که به وجه نقد تبدیل نمی شود و نمیتوان گفت که مصرف می شود.دلیلی که ارائه می شود این است که در صورت نبود پیش پرداخت باید از موجودیهای نقدی شرکت برای هزینه های مورد نظر صرف شود،اما باز هم این دلیل خیلی محکم نیست چون در این صورت سایر پیش پرداختها هم باید به عنونان دارایی جاری تلقی گردد.

مشکل دیگری که مطرح می شود این است که آیا داراییهای ثابت مشهودی که یکسال از عمر مفید آنها باقی مانده است باد در سرفصل داراییهای جاری طبقه بندی شود؟ تعریف دارایی جاری چنین اجازه ای را می دهد چون این دارایی ها طی یکسال یا یک چرخه ی عملیاتی به مصرف میر سند و از منافع آنها استفاده می شود اما در عمل چنین کاری صورت نمیگیرد.

اقلام ترازنامه :  موجودی نقد

موجودی نقد سیال ترین دارایی است که محور اصلی تعریف دارراییهای جاری است براساس استاندارد حسابداری شماره 2  صورت جریان وجوه نقد ،وجه نقد عبارت است از موجودی نقد و سپرده های دیداری نزد بانک ها و مؤسسات مالی اعم از ریالی و ارزی (شامل سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت بدون سررسید)به کسر اضافه ی برداشت هایی که بدون اطلاع قبلی مورد مطالبه قرار میگیرد. سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت چون برای تأمین نیازهای عملیاتی جاری نگهداری می شود،جزء وجه نقد طبقه بندی میشود. چنانچه بخشی از وجوه نقد برای پرداخت بدهی های غیر جاری یا اهداف دیگر محدود شده باشد،این وجوه جزء داراییهای جاری گزارش نمی شود.هرنوع محدودیت دیگر در استفاده از وجوه نقد باید به نحو مناسب افشا شود.

اجزای موجودی نقد معمولاً شامل اقلام زیر است که در یادداشت های توضیحی افشا می شود:

• موجودی صندوق
• موجودی نزد بانکها
• تنخواه گردانها
• وجوه در راه

اقلام ترازنامه :  سرمایه گذاریهای جاری

در استاندارد حسابداری شماره 15 حسابداری سرمایه گذاریها،سرمایه گذاری های بلند مدت تعریف شده است.به سرمایه گذاریهایی که بلند مدت نباشد سرمایه گذاری های جاری گفته می شود.اما میتوان با توجه به تعریف دارایی جاری تا حدودی مقیاس زمانی سرمایه گذاری جاری را نیز پیدا کرد.سرمایه گذاریهای جاری در نتیجه ی مدیریت وجوه نقد مازاد ایجاد می شود.با توجه به تعریف داراریی جاری،سرمایه گذاری جاری قاعدتاً سرمایه گذاری است که طی یکسال از تاریخ ترازنامه فروخته شود.یعنی مدیریت با قصد فروش کوتاه مدت آن را نگهداری می کند.

این مدت کوتاه طبق تعریف دارایی جاری، یکسال مالی است.سرمایه گذاری جاری چنانچه سریع المعامله باشد به ارزش بازار، یا اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش منعکس میشود.سرمایه گذاری سریع المعامله،سرمایه گذاری است که برای آن بازار فعالی که آزاد و در دسترس است(مثل بازار اوراق بهادار) وجود داشته باشد.سایر سرمایه گذاریهای جاری به خالص ارزش فروش یا اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش اندازه گیری میشود .

ارزش بازار سرمایه گذاریهای سریع المعامله نیز در یادداشتهای توضیعی افشا میشود.

اقلام ترازنامه :  حساب ها و اسناد دریافتنی تجاری و سایر حساب ها و اسناد دریافتنی

معمولاً در صورت های مالی حسابها و اسناد دریافتنی تجاری از سایر حسابها و اسناد دریافتنی مجزا می شود.اصطلاح تجاری برای حساب ها و اسناد دریافتنی بکار میرود که در قبال فروش کاالا یا ارئه خدمات ایجاد شده باشد.حسابها و اسناد دریافتنی براساس خالص ارزش بازیافتنی منعکس می شود.خالص ارزش بازیافتنی برابر با ارزش اسمی منهای مبلغ برآوردی اقلام مشکوک الوصول است. مبلغ غیر قابل وصول با توجه به تجارب گذشته و براساس درصدی از فروش نسیه یا درصدی از مطالبات برآورد می شود. اجزای حسابها و اسناد دریافتنی تجاری در یادداشتهای توضیحی افشا می شود.

براساس استاندارد حسابداری شماره 12 افشای اطلاعات در خصوص اشخاص وابسته، مانده طلب از اشخاص وابسته باید به طور جداگانه در یادداشتهای توضیحی افشا شود. شرکتهای فرعی و وابسته و مسؤلان ارشد کادر مدیریت نمونه هایی از اشخاص وابسته می باشد.

اقلام ترازنامه :  موجودی مواد و کالا

موجودی مواد و کالا به داراییهایی اطلاق می شود که :

الف.برای فروش در روال عادی عملیات واحد تجاری نگهداری میشود،

ب.به منظور ساخت محصول یا ارائه خدمات در فرآیند تولید قراردارد،

پ.به منظور ساخت محصول یا ارائه خدمات،خریداری شده و نگهداری میشود،

ت.ماهیت مصرفی دارد و به طور غیر مستقیم در جهت فعالیت تجاری مصرف می شود.

برای محاسبه بهای تمام شده موجودی مواد و کالا از روش های شناسایی ویژه،اولین صادره از بهای تمام شده آنها باشد معادل تفاوت آن دو ذخیره کاهش ارزش شناسایی می شود.به این روش،روش اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش گفته میشود.

موجودی مواد و کالا در یک شرکت تولیدی شامل کالای ساخته شده ، کالای در جریان ساخت،مواد اولیه و بسته بندی،قطعات و لوازم یدکی است.چنانچه مواد و کالای سفارش داده شده در راه باشد و مزایا و مخاطرات وربوط به مالکیت به شرکت منتقل شده باشد،تحت عنوان مواد یا کالای در راه درسرفصل موجودی های مواد و کالا منعکس میگردد.به علاوه موجودیهای شرکت که به صورت امانی نزد دیگران نگهداری میشود باید در صورتهای مالی جزء موجودی مواد و کالا طبقه بندی شود. پوشش بیمه ای و هرگونه محدودیت در استفاده از موجودیها یا در وثیقه بودن آنها در یادداشتهای توضیحی افشا میشود.

اقلام ترازنامه :  پیش پرداخت هزینه و سفارشات

پیش پرداختهای مربوط به هزینه ها که طی یک سال یا یک چرخه عملیاتی منقضی خواهد شد به عنوان دارایی جاری طبقه بندی می شود.اگر پیش پرداخت هزینه مربوط به دوره زمانی فراتر از یکسال باشد، بخشی از آن در سرفصل داراییهای غیر جاری گزارش خواهد شد.پیش پرداختهای مربوط به خرید دراییهای جاری نیز در سرفصل داراریی جاری منعکس می شود.سفارشات مربوط به خرید مواد و کالا نیز ماهیاتاً نوعی پیش پرداخت است و به همین دلیل با پیش پرداخت در یک سرفصل نشان داده می شود .اصطلاح سفارشات عموماً در رابطه با خریدهای خارجی (اعتبارات اسنادی) استفاده می شود.

اقلام ترازنامه –داراییهای غیرجاری

داراییهایی که از شرایط لازم برای انعکاس در سرفصل داراییهای جاری برخوردار نیستند، به عنوان داراییهای جاری گزارش می شوند.براساس استاندارد حسابداری شماره1 نحوه ارائه صورتهای مالی،اقلام اصلی زیر حداقل مواردی است که تحت عنوان داراییهای غیر جاری(در ترازنامه طبقه بندی شده)گزارش می شود:

• سرمایه گذاری های بلند مدت
• داراییهای ثابت مشهود
• داراییهای نامشهود

اقلام ترازنامه :  سرمایه گذاری های بلند مدت

سرمایه گذاری بلند مدت به طبقه ای از سرمایه گذاری گفته می شود که به قصد استفاده مستمر در فعالیت های تجاری نگهداری میشود.یک سرمایه گذاری هنگامی به عنوان دارایی غیر جاری طبقه بندی می شود که قصد نگهداری آن برای بلند مدت طولانی به وضوح قابل اثبات باشد یا توانایی واگذاری آن توسط سرمایه گذارمشول محدودیت هایی باشد.تفکیک سرمایه گذاری ها به جاری و غیر جاری بستگی به قصد مدیریت دارد.اگر مدیریت در نظر داشته باشد یک سرمایه گذاری را به طور موقت نگهداری کند

،این سرمایه گذاری جزء دارایی جاری طبقه بندی می شود،در غ7یر اینصورت به عنوان دارایی غیر جاری طبقه بندی میشود.تعریف سرمایه گذاری بلند مدت در استاندارد حسابداری شماره15 حسابداری سرمایه گذاریها ممکن است موجب برداشت های متفاوت برای طبقه بندی به جاری و غیرجاری شود.در بعضی کتب سرمایه گذاری هایی را که بیش از یکسال نگهداری میشوند،سرمایه گذاری غیر جاری می دانند.این نحوه طبقه بندی با روش تفکیک داراییها به جاری و غیرجاری نیز سازگار است.سرمایه گذاری در سهام، اوراق مشارکت و املاک که در بلند مدت نگهداری میشوند نمونه هایی از سرمایه گذاری های بلند مدت است.سرمایه گذاری در سهام میتواند موجب اعمال کنترل یا نفوذ قابل ملاحظه در واحدهای سرمایه گذار شود.

برای کاهش ارزش دائمی سرمایه گذاری ها یا به عبارت دیگر کاهش های غیرموقت،ذخیره در نظر گرفته میشود.

اقلام ترازنامه :  داراییهای ثابت مشهود

داراییهای ثابت مشهود به دارایی مشهودی اطلاق می شود که :

الف.به منظور استفاده در تولید یا عرضه کالاها یا خدمات ،اجاره به دیگران یا برای مقاصد اداری توسط واحد تجاری نگهداری شود

ب.انتظار رود بیش از یک دوره مالی مورد استفاده قرار گیرد

دارایی های ثابت مشهود در تاریخ تحصیل به بهای تمام شده اندازه گیری میشود و استثنای زمین در طول عمر مفید آن مستهلک می شود.دارایی های ثابت مشهود به مبلغ دفتری یعنی بهای تمام شده پس از کسر استهلاک انباشته در ترازنامه منعکس میشود.

اگرچه بهای تمام شده از ویژگی کیفی قابل اتکا برخوردار است،اما با گذشت زمان و وجود شرایط تورمی از ویژگی مربوط بودن فاصله می گیرد.یعنی ارزش منصفانه(یا بازار)داراییهای ثابت مشهود ممکن است بسیار بیشتر از مبلغ دفتری آن باشد.به همین دلیل طبق استاندارد حسابداری شماره11 حسابداری دارایی های ثابت مشهود،تجدید ارزیابی داراییهای ثابت مشهود مجاز است.

زمین،ساختمان،ماشیآلات،وسایل نقلیه،اثاثیه و تأسیسات نمونه های داراییهای ثابت مشهود است که در فرآیند عادی عملیات مورد استفاده قرار می گیرد.سفارشات و پیش پرداخت های مربوط به داراییهای ثابت مشهود در سرفصل دارایی های ثابت مشهود منعکس می شود.

اقلام ترازنامه :  داراییهای نامشهود

داراییهای نامشهود به دارایی غیر پولی و فاقد ماهیت عینی اطلاق می شود که:

الف.به منظور استفاده در تولید یا عرضه کالاها یا خدمات، اجاره به دیگران یا برای مقاصد اداری توسط واحد تجاری نگهداری میشود

ب.باقصد استفاده طی بیش از یک دوره مالی توسط واحد تجاری تحصیل شده باشد

پ.قابل تشخیص باشد

منظور از قابلیت تشخیص این است که بتوان دارایی را لز داراییهای دیگر متمایز کرد و ارزش آن به سایر داراییهای واحد تجاری یا به کل واحد تجاری،وابسته نباشد.حق اختراع،حق تألیف،سرقفلی محل کسب،نرم افزار های کامپیوتری،علائم و نام های تجاری و حق امتیاز نمونه هایی از دارایی های نامشهود است.دارایی های نامشهود را نیز می توان همانند داراییهای ثابت مشهود تجدیدارزیابی کرد.

اقلام ترازنامه :  سایر داراییهای غیر جاری

دراییهای غیرجاری که طبقه بندی آنها در یکی از سرفصل های قبل مناسب نیست،در سرفصل سایر داراییهای غیرجاری گزارش می شود یا اینکه در صورت اهمیت به طور مجزا در متن ترازنامه نشان داده میشود.اسناد دریافتنی بلند مدت،حصه بلند مدت وام کارکنان، پیش پرداختهای بلند مدت هزینه ها و داراییهای ثابت مشهود کنار گذاشته شده برای فروش ، وجوه نقد مسدود شده نمونه هایی از سایر دارایی های غیر جاری است.

اقلام ترازنامه –بدهی های جاری

یک بدهی زمانی باید به عنوان بدهی جاری طبقه بندی می شود که انتظار رود طی چرخه ی عملیاتی معمول واحد تجاری یا ظرف یکسال از تاریخ ترازنامه،هرکدام طولانی تر است تصفیه شود.

• بدهی هاییی که به صورت عندالمطالبه است در صورتی جاری محسوب می شود که انتظار رود ظرف یکسال از تاریخ ترازنامه یا طی چرخه عملیاتی،هرکدام طولانی تر است،تسویه شود.همچنین آن بخش از تسهیلات مالی بلند مدتی که ظرف یکسال از تاریخ ترازنامه یا طی یک چرخه عملیاتی،هرکدام طولانی تر است،پرداخت میشود نیز به عنوان بدهی جاری طبقه بندی میشود.تعهداتی که از طریق تأمین مالی بلند مدت تسویه خواهند شد یا بدهی هایی که از محل داراییهای غیر جاری تسویه خواهند شد به عنوان بدهی جاری طبقه بندی نمیشوند حتی اگر سررسید آنها در طول یک چرخه عملیاتی یا یکسال از تاریخ ترازنامه قرار گیرد.طبق استاندارد حسابداری شماره1 نحوه ارائه صورت های مالی،حداقل اقلامی که با عنوان بدهی جاری باید در متن ترازنامه منعکس شود به شرح زیر است:
• حساب ها و اسناد پرداختنی تجاری و سایر حسابها و اسناد پرداختنی
• ذخیره مالیات

به طور سنتی بدهی های جاری در صورت های مالی در غالب سرفصل های زیر و معمولاً با توجه به سررسید طبقه بندی میشود:

• حسابها و اسناد پرداختنی تجاری
• سایر حسابها و اسناد پرداختنی
• پیش دریافت ها
• ذخیره مالیات
• سود سهام پیشنهادی و پرداختی
• تسهیلات مالی دریافتی

اقلام ترازنامه :  حساب ها و اسناد پرداختنی تجاری

باتوجه به اینکه برای اصطلاح تجاری تعریف دقیقی وجود ندارد،در مورد اقلامی که به عنوان حساب ها و اسناد پرداختنی تجاری طبقه بندی میشوند،مشکلاتی به وجود می آیند.تعهدات ناشی از خرید موادوکالاوخدمات را می توان بیانگر تجاری بودن آن تلقی کرد.این برداشت با توجه به تعریف حسابها و اسناد دریافتنی تجاری صورت گرفته است.حساب ها و اسناد دریافتنی تجاری همانند حساب ها و اسناددریافتنی تجاری تفکیک و در یادداشت های توضیحی گزارش می شود.

سایر حساب ها و اسناد پرداختی

این عنوان یکی از نامناسب ترین عنواتن هایی است که هم اکنون در ایران رایج است،زیرا تمام بدهی های غیر از بدهی های تجاری را می توان سایر حسابها و اسناد پرداختنی تلقی کرد. در صورتهای مالی شرکت های خارجی این مشکل تا حد زیادی برطرف شده است.

پیش دریافت ها

به طور کلی پیش دریافت ها مبالغی است که قبل از ارائه خدمت یا تحویل کالا از مشتری وصول می شود و بیانگر تعهد شرکت جهت انتقال منافع اقتصادی آتی است.پیش دریافتها معمولاً به تفکیک محصولات مشتریان در یادداشتهای توضیحی افشا می شود.پیش دریافتهای مربوط به اشخاص وابسته(شامل شرکتهای گروه)باید به طور جداگانه نشان داده شوند.

ذخیره مالیات

تعهدات مربوط به مالیات سود، در صورتی که طی یکسال از تاریخ ترازنامه پرداخت شود،جزء بدهیهای جاری طبقه بندی می شود.این تعهدات معمولاً با عنوان ذخیره در متن ترازنامه منعکس می شود،چون مبلغ آن قبل از صدور برگ قطعی به طور برآوردی مشخص می شودو به طور معمول بین مالیات محاسبه شده توسط شرکت و مالیات تعیین شده توسط ممیز تفاوتهایی وجود دارد.ذخیره مالیات به طور خالص یعنی پس از کسر پیش پرداخت های مالیاتی مربوط در ترازنامه ارائه می شود.

سود سهام پیشنهادی و پرداختی

سود سهام پیشنهادی معرف مبلغی است که هیئت مدیره شرکت برای تقسیم بین سهامداران به مجمع عمومی صاحبان سهام پیشنهاد می کند.طبق استاندارد حسابداری شماره5″رویدادهای بعدد از تاریخ ترازنامه” ک که در سال 84 تجدیدنظر شده است،سود سهام پیشنهادی در تاریخ ترازنامه به عنوان بدهی شناسایی نمیشود،زیرا تصویب آن به عهده مجمع عمومی صاحبان سهام است و این مجمع بعد از  پایان سال مالی تشکیل می شود.سود سهام پیشنهادی پس از تصویب مجمع عمومی  قابل پرداخت سهام داران است و به عنوان سود سهام پرداختنی در حساب ها ثبت می شود.طبق قانون تجارت،سود سهام باید حداکثرطی هشت ماه پس از تاریخ مجمع عمومی به سهام داران پرداخت شود و به همبن دلیل جزء بدهی های جاری طبقه بندی می شود.

تسهیلات مالی دریافتنی

تسهیلات مالی کوتاه مدت و بخش جاری تسهیلات مالی بلند مدت که باد ظرف یکسال از تاریخ ترازنامه یا طی یک چرخه عملیاتی،هرکدام طولانی تر است،پرداخت شود،بدهی جاری محسوب میشود.نرخ سود و کارمزد تسهیلات مالی دریافتی، تسهیلات ارزی،تسهیلات دارای سود تضمین شده و تسهیلات بدون سود تضمین شده و وثایق از جمله اطلاعاتی است که در یاداشت های توضیحی افشا میشود.

بدهیهای غیرجاری

تعهداتی که انتظار نمی رود ظرف یکسال از تاریخ ترازنامه یا یک چرخهی عملیاتی تسویه شوند بدهی غیرجاری می باشند.اواراق مشارکت،وام های بلند مدت،ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان،تعهدات اجاره های سرمایه ای و تعهدات مربوط به کمک های بلاعوض دولت نمونه هایی از بدهی های بلندمدت.

تسهیلات مالی دریافتی بلند مدت و اوراق مشارکت

تسهیلات مالی بلند مدت بر جریانهای نقدی آتی مؤثرند و به همین دلیل افشای سررسید و زمان بندی باز پرداخت انها در یادداشت های توضیحی اطلاعات مفیدی به استفاده کنندگان می دهد.اوراق مشارکت نیز در واقع نوعی تسهیلات است که از طریق عرضه این اوراق به عموم به تأمین منابع مالی شرکت کمک می کند.اوراق مشارکت ممکن است قابل تبدیل به سهام باشد یعنی در سررسید دارنده اوراق می تواند طلب خود را دریافت کند یا براساس قیمت های مشخص در قبال طلب خود،سهام شرکت صادر کننده یاوراق مشارکت را دریافت کند.

افشای سررسید نرخ سود تضمین شده و قابلیت تبدیل اوراق مشارکت و پروژه های مرتبط در یادداشتهای توضیحی به درک بهتر صورت های مالی کمک میکند.

تعهدات بلند مدت اجاره سرمایه ای

براساس استاندارد حسابداری شماره 21 حسابداری اجاره ها ،اجاره هایی که منجر به انتقال مخاطرات و مزایای ناشی از مالکیت دارایی به اجاره کننده می شود،اجاره سرمایه ایست.اجاره سرمایه ای باید تحت عنوان دارایی و بدهی و به مبلغی معادل ارزش منصفانه دارایی مورد اجاره یا به ارزش فعلی حداقل مبلغ اجاره ،هرکدام کمتر است،در ترازنامه اجاره کننده منعکس شود.تعهدات ناشی از اجاره سرمایه ای باید به 2 طبقه جاری وغیرجاری طبقه بندی شود.

ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان

طبق قانون کار،در صورت خاتمه قرارداد، کارفرما مکلف است به کارگری که مطابق قرارداد یکسال یا بیشتر،به کار اشتغال داشته است برای هرسال سابقه،اعم از متوالی یا متناوب براساس آخرین حقوق مبلغی معادل 1ماه حقوق به عنوان مزایای پایان کار پرداخت نماید.

باتوجه به این قانون، با گذشت هرسال خدمت کارکنان،برای شرکت تعهدی قانونی ایجاد می شود که باید ذخیره لازم را برای آن شناسایی کند در حال حاضر اکثر شرکت ها ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان را در سرفصل بدهی های غیر جاری منعکس میکند.اما بخشی از این ذخیره مربوط به کارکنانی است که در طی یکسال آتی بازخرید یا بازنشست می شوند و در صورت با اهمیت بودن مبلغ مزایای پایان خدمت آنها،باید آن را در سرفصل بدهی های جاری طبقه بندی کرد.

سایر بدهیهای غیرجاری

پیش دریافتهای بلند مدت،تعهدات مرتبط با کمک های بلاعوض و اسناد پرداختنی بلند مدت نمونه هایی از بدهی های غیرجاری است که ممکن است به طور جداگانه در متن ترازنامه یا دریادداشتهای نوضیحی افشا شود.

بدهیهای احتمالی

بدهیهای احتمالی معمولاً تعهداتی است که در تاریخ ترازنامه قطعی نشدند و وجود آنها تنها با وقوع یا عدم وقوع رویدادهای نامشخص آتی تأیید خواهد شد که به طور کامل در کنترل واحد تجاری نیستند. اما تعهدات فعلی که احتمالاً منجر به خروج منافع اقتصادی نمیشوند یا اینکه قابل اندازه گیری نمی باشند نیز جزء بدهی های احتمالی طبقه بندی می شوند.

تضمین وام دیگران نمونه ای از بدهی احتمالی است.ضامن در تاریخ ترازنامه تعهد جاری ندارد اما در صورت عدم پرداخت اقساط توسط وام گیرنده،متعهد به پرداخت اقساط معوقه می شود.بدهیهای احتمالی در صورت های مالی شناسایی نمی شوند.این بدهی ها در یادداشتهای توضیحی افشا میشوند مگر اینکه امکان خروج منافع اقتصادی برای تسویه آن بعید باشد که در این حالت نیازی به افشا نیز ندارند.

بدهی احتمالی با بدهی برآوردی(ذخیره)متفاوت است.بدهی برآوردی یک تعهد قطعی است که مبلغ آن دقیقاً مشخص نیست و در تاریخ ترازنامه از طریق براورد مشخص می شود.ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان یک نوع بدهی برآوردی است.یعنی طبق قانون با گذشت هرسال سنوات خدمت،بدهی شرکت مسجل است اما مبلغ آن برآوردی است. بدهی های برآوردی را گاه ذخیره نیز می نامند.بدهی مربوط به مالیات های قطعی نشده نمونه دیگری از بدهی های برآوردی است.اما در رابطه با بدهی های احتمالی،مسئله وقوع ان هنوز به قطعیت نرسیده است و به وقاعه آتی بستگی دارد.

اقلام ترازنامه – حقوق صاحبان سرمایه

روش گزارش حقوق صاحبان سرمایه به نوع واحد تجاری بستگی دارد.واحدهای تجاری را از این حاظ می توان به دو گروه کلی سهامی و غیر سهامی تقسیک کرد. شرکت های تضامنی و نسبی نمونه ای از شرکتهای غیر سهامی است که حقوق صاحبان سرمایه آنها معمولاً به تفکیک شرکا ارائه می شود. مانده حساب سرمایه هر شریک در حقوق صاحبان سرمایه ارائه می شود و سهم هر شریک از سود یا زیان های گذشته و برداشت ها در حساب جاری شرکاء نشان داده می شود . با توجه به اینکه اغلب واحدهای اقتصادی مهم به صورت شرکت سهامی است در مباحث بر حقوق صاحبان سرمایه اینگونه شرکتها بحث و بررسی میشود.

در شرکتهای سهامی تفاوت بین داراییها و بدهیها، حقوق صاحبان سهام(یا حقوق سهامداران )نامیده می شود .در ترازنامه معمولاً سعی بر این است که حقوق صاحبان سهام براساس منبع تأمین کننده تفکیک شود.مثلاض سرمایه تا حدودی بیانگر مبالغ سرمایه گذای شده توسط صاحبان سهام است و سود تقسم نشده نشانگر آن بخش از حقوق صاحبان سهام است که از طریق عملیات شرکت تأمین شده است.

آنچه که باعث تفکیک اجزاء حقوق صاحبان سهام می شود الزامات قانونی،به خصوص قانون تجارت است.طبق قانون تجارت، مبلغ سرمایه قانونی شرکت و افزایش وکاهش آن دارای الزامات خاصی است و بنابراین باید به طور مجزا منعکس شود.همچنین طبق مفاد مواد140 و238 اصلاحیه قانون تجارت بخشی از سود قابل تخصیص باید به اندوخته قانونی منتقل شود  تا زمانی که اندوخته قانونی به 10% سرمایه شرکت برسد.اندوخته قانونی قابل انتقال به سرمایه نیست و در شرایط معمول هم قابل تقسیم نیست.بنابراین اندوخته قانونی هم بهتر است به عنوان یک رقم جدا گزارش شود چون ماهیت خاصی دارد.

سرمایه

شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم میشود و حقوق صاحبان سهام در ورقه ای بنام ورقه سهام یا برگه سهام مشخص میشود.طبق ماده 25 قانون تجارت اوراق سهام باید متحدالشکل و چاپی و دارای شماده ترتیب لااقل 2 نفر برسد که به موجب مقررات اساس نامه تعیین میشود. در ورقه ی سهم نام شرکت و شماره ثبت آن،مبلغ سرمایه ثبت شده و مبلغ پرداخت شده آن،نوع سهم،مبلغ اسمی سهم و تعداد سهام باید مشخص شود.

مبلغ اسمی کل سهام بیانگر سرمایه قانونی شرکت می باشد و چنانچه سرمایه پرداخت شده بیش از مبلغ اسمی کل سهام باشد،تفوت آن تحت عنوان صرف سهام منعکس میشود. در ایران همه ی شرکت های سهامی باید مبلغ اسمی سهام خود را مشخص کنند اما در بعضی کشورها چنین الزامی وجود ندارد و سرمایه پرداخت شده در قالب یک رقم واحد گزارش میشود. در گذشته دور،در کشور امریکا ارزش اسمی هر سهم معادل ارزش بازار آن در تاریخ صدور تعیین میشد.چنانچه سرمایه گذاری سهام داران کمتر از مبلغ اسمی سهمی بود و منافع داخلی شرکت برای پرداخت بدهی طلب کاران کافی نبود،دادگاه در بعضی موارد سهام دارن را متعهد به پرداخت مانده مطالبات آنان می کرد.امروزه در امریکا اغلب سهام صادر شده بدون ارزش اسمی یا درای ارزش اسمی پایین است و ارزش اسمی اهمیت خود را از دست داده است.

در ادامه تعریف اقلام ترازنامه :

سهام عادی و سهام ممتاز دو نوع سهامی است که شرکت های سهامی میتوانند صادر کنند.براساس تبصره 2 ماده 24 قانون تجارت در صورتی که برای بعضی از انواع سهام، شرکت با رعایت مقررات این قانون مزایایی قائل شود،اینگونه سهام،سهام ممتاز نامیده میشود. به طور معمول در کشورهای غربی سهام ممتاز سهامی است که سود آن ثابت است و در صورت ورشکستگی شرکت دارندگان آن برای بازیافت سرمایه خود نسبت به دارندگان سهام عادی دارای اولویت می باشند.اما در ایران سهام ممتاز ممنک است سهامی باشد که از لحاظ حق رأی برای آن انتیاز قائل شده باشند.یعنی لین نوع سهام در مواردی معادل همان سهام عادی کشورهای غربی است.

سهام دارن عادی دارنگان اصلی حقوق صاحبان سهام و صاحب اصلی شرکت میباشند.این سهام دارن هیئت مدیره را تعیین میکنند و حقوق آنها معادل دارایی ها پس از کسر بدهی ها و حقوق دارندگان سهام ممتاز است.

طبق استاندارد حسابداری شماره1 نحوه ارائه صورت های مالی باید موارد زیر در متن ترازنامه یا در یادداشت های توضیحی افاشا شود:

الف.برای هرطبقه از سهام:

1.تعداد سهام مصوب

2.تعداد سهام منتشر شده و میزان سرمایه پرداخت شده

3.ارزش اسمی هر سهم

4.حقوق و مزایا و محدودیت های مربوط

5.سهام واحد تجاری که در مالکیت واحدهای تجاری فرعی و وابسته است

ب.مبالغ دریافتی باعث افزایش سرمایه قبل از ثبت قانونی آن

پ.صرف سهام

ت.ماهیت و موضوع هریک از اندوخته ها

هـ.. مبالغ منظور شده در صورت های مالی بابت سود سهام پیشنهادی

دربعضی موارد،مجمع عمومی صاحبان سهام،افرزایش سرمایه شرکت را تصویب می کند و اجرا آن را در اختیار هیئت مدیره قرار میدهد.هیئت مدیره ممکن است به تدریج این کار را انجام دهد و به همین دلیل ممکن است تعداد سهام تصویب شده توسط مجمع با تعداد سهام منتشر شده متفاوت باشد.

واحد تجاری فرعی،واحدی است که تحت کنترل واحدی دیگر باشد. مالکیت بیش از 50% سهام دارای حق رأی نشانه وجود کنترل است.

 اندوخته ها

اندوخته ها مبالغی است که به منظور تقویت بنیه مالی شرکت،ملاحظات مدیریتی،الزامات قانونی و همچنین حفظ حقوق بستانکاران یا استفاده از مزایای مالیاتی از سود قابل تقسیم شرکت ها کسر می شود.اندوخته به عبارت دیگر نشانگر مبالغی است که توزیع  آن بین سهامداران محدود یا ممنوع می شود.

درحال حاضر اندوخته قانونی،اندوخته عمومی،اندوخته طرح و توسعه از جمله اندوخته هایی است که در ترازنامه شرکتهای سهامی منعکس میشوند طبق ماده 238 قانون تجارت، از سود خالص شرکت پس از وضع زیان های وارده در سال های قبل باید معادل یک بیستم آن بر طبق ماده ی 140 به عنوان اندوخته قانونی موضوع شود.اندوخته طرح و توسعه برای استفاده از مزایای مالیاتی طرح های توسعه شرکت در نظر گرفته میشود و از سود قابل تخصیص کسر می گردد.

سود (زیان) انباشته

سود انباشته بیانگر سود های تقسیم نشده یا تخصیص نیافته از آغاز فعالیت شرکت پس از کسر زیان های تحمل شده می باشد.سود انباشته نشانگر منابع داخلی شرکت است که توسط صاحبان سهام مجدداً سرمایه گذاری شده یا به نوعی مبین تأمین مالی از محل فعالیت های شرکت است.

تغییر سود(زیان)انباشته طی دوره منعکس کننده بخشی از تغییرات حوق صاحبان سهام طی دوره می باشد که در گردش حساب سود(زیان انباشته)زیر صورت سود و زیان ارائه می گردد.گردش حساب سود (زیان)انباشته جزء عملکرد مالی شرکت نیست و باید به گونه ای ارائه شود که چنین تردید را هم ایجاد نکند. در صورت عملکرد مالی،درآمدها و هزینه های شناسایی شده گزارش می شود،در صورتی که اجزای گردش حساب سود(زیان)انباشته ماهیت درآمد یا هزینه ندارند و به همین دلیل از سود و زیان به طور کامل منفک و به عنوان یک یادداشت مهم زیر صورت سود و زیان قرار می گیرد.

سایر اجزای حقوق صاحبان سهام

برخی اقلام که ماهیت درامد یا هزینه دارند طبق استاندارهای حسابداری یا قوانین و مقررات در صورت سود وزیان منعکس نمی شوند و مستقیماً در بخش حقوق صاحبان سهام گزارش می شود.برای پوشش نواقص صورت سودوزیان،طبق استاندارد حسابداری شماره6 گزارش عملکرد مالی،صورت سود و زیان جامع تهیه می شود.درآمدها و هزینه هایی که صورت سود و زیان را دورزده اند

باید در صورت سود و زیان جامع منعکس و در بخش حقوق صاحبان سهام طبقه بندی شوند.مازاد تجدید ارزیابی دارایی های ثابت مشهود، دارایی های نامشهود،و سرمایه گذاری های بلند مدت،سودو زیان سایر داراییها و بدهی های ارزی شرکت های دولتی مشمول ماده 136 قانون محاسبات عمومی کشور مصوب شهریور ماه 1366 و حقوق عمومی در شرکت های آب و برق نمونه ای از اینگونه اقلام است این اقلام به طور جداگانه در بخش حقوق صاحبان سهام مجزا از سود(زیان)انباشته نشان داده می شود که در توصیف صورت سود و زیان جامع توضیحات بیشتری در همین رابطه ارائه خواهد شد.

 

برای دریافت مشاوره و نیز آگاهی کامل از قوانین موضوعه  با ما در تماس باشید :

تلفن ۱ :  ۰۲۱۸۸۱۹۱۴۸۲

تلفن ۲ :  ۰۲۱۸۸۱۹۱۴۸۳

فکس :    ۸۸۲۰۵۷۶۶   ۲۱  ۹۸++

Email: Info@ArghamNegar.com