مطالبات تجاری و سایر دریافتنی‌ها بر اساس استانداردهای IFRS

مقدمه: اهمیت مطالبات در گزارشگری مالی مدرن

مطالبات، بخش حیاتی از سلامت مالی و عملکرد یک شرکت را تشکیل می‌دهند. این دارایی‌ها نمایانگر وجوهی هستند که مشتریان به شرکت بدهکارند. مدیریت صحیح و گزارشگری دقیق مطالبات تجاری و سایر دریافتنی‌ها برای ارزیابی نقدینگی و سرمایه در گردش ضروری است. استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) رویکرد حسابداری این دارایی‌ها را متحول کرده‌اند. این تحول با هدف افزایش شفافیت و قابلیت اتکای اطلاعات مالی صورت گرفته است.

چارچوب مدرن حسابداری برای دریافتنی‌ها دیگر یک فرآیند مجزا نیست. بلکه یک تعامل پیچیده بین چندین استاندارد کلیدی است. IFRS 15 درآمد از قرارداد با مشتریان، نقطه شروع و مبلغ مطالبه را تعیین می‌کند. سپس، IFRS 9 ابزارهای مالی، کل چرخه عمر این دارایی مالی را مدیریت می‌کند. این چرخه شامل طبقه‌بندی، اندازه‌گیری، کاهش ارزش و قطع شناخت است. در نهایت، IFRS 7 ابزارهای مالی: افشا و IAS 1 ارائه صورت‌های مالی، الزامات افشا و ارائه را مشخص می‌کنند.

این رویکرد یکپارچه، یک تغییر بنیادین نسبت به قوانین قدیمی‌تر مانند IAS 18 و IAS 39 است. مهم‌ترین تغییر، معرفی مدل زیان اعتباری مورد انتظار (ECL) در IFRS 9 است. این مدل آینده‌نگر، به تأخیر در شناسایی زیان‌های اعتباری که در بحران مالی گذشته مشاهده شد، پاسخ می‌دهد. بنابراین، درک این چارچوب یکپارچه برای متخصصان حسابداری امری ضروری است. هرگونه خطا در بکارگیری IFRS 15 مستقیماً بر حسابداری تحت IFRS 9 تأثیر می‌گذارد.

بخش ۱: تعریف و طبقه‌بندی دریافتنی‌ها

۱-۱. مفهوم مطالبات تجاری

مطالبات تجاری مبالغی هستند که مشتریان در قبال فروش کالا یا ارائه خدمات بدهکارند. این معاملات در روال عادی فعالیت‌های تجاری یک واحد اقتصادی رخ می‌دهند. این مطالبات به عنوان یک ابزار مالی طبقه‌بندی می‌شوند. زیرا نشان‌دهنده یک حق قراردادی برای دریافت وجه نقد هستند. در عمل، اصطلاحات “مطالبات تجاری” و “حساب‌های دریافتنی” اغلب به جای یکدیگر استفاده می‌شوند. این اقلام معمولاً بخش قابل توجهی از دارایی‌های جاری یک شرکت را تشکیل می‌دههند.

۱-۲. تمایز بین مطالبات تجاری و سایر دریافتنی‌ها

درک تفاوت بین مطالبات تجاری و سایر دریافتنی‌ها برای طبقه‌بندی صحیح ضروری است. مطالبات تجاری مستقیماً از فعالیت‌های اصلی و عملیاتی شرکت ناشی می‌شوند. در مقابل، سایر دریافتنی‌ها از منابع غیرتجاری سرچشمه می‌گیرند. این موارد شامل وام به مدیران یا کارکنان، پیش‌پرداخت‌ها، و مطالبات مالیاتی است. همچنین، مطالبات مربوط به بازپرداخت‌های بیمه نیز در این دسته قرار می‌گیرند.

برخی از سایر دریافتنی‌ها ممکن است ماهیت مالی پیچیده‌تری داشته باشند. برای مثال، اسناد دریافتنی تضمین‌شده توسط بانک‌ها می‌توانند در این گروه جای گیرند. اگرچه این اسناد ممکن است از معاملات تجاری نشأت گرفته باشند، اما ویژگی‌های ریسک متفاوتی دارند. مطالبات بین شرکتی نیز نوعی از سایر دریافتنی‌ها در صورت‌های مالی جداگانه هستند. این مطالبات مشمول الزامات کاهش ارزش IFRS 9 هستند، هرچند در صورت‌های مالی تلفیقی حذف می‌شوند.

۱-۳. دارایی قرارداد در مقابل مطالبات تجاری: یک تمایز کلیدی

استاندارد IFRS 15 تمایز مهمی بین دارایی قرارداد و مطالبات تجاری ایجاد می‌کند. این تمایز بر اساس مفهوم “حق دریافت مابه‌ازا” استوار است. یک مطالبه تجاری، یک حق غیرشرطی برای دریافت مابه‌ازاست. تنها شرط لازم برای پرداخت، گذشت زمان است. این حق زمانی ایجاد می‌شود که شرکت بتواند برای مشتری صورتحساب صادر کند.

در مقابل، دارایی قرارداد یک حق شرطی برای دریافت مابه‌ازاست. در این حالت، شرکت تعهدات خود را طبق قرارداد انجام داده است. اما شرطی غیر از گذشت زمان باید برآورده شود تا حق صدور صورتحساب ایجاد گردد. برای مثال، تکمیل یک مرحله خاص از یک پروژه بلندمدت، شرطی برای پرداخت است. تا زمانی که آن مرحله تکمیل نشود، شرکت یک دارایی قرارداد شناسایی می‌کند، نه یک مطالبه تجاری. دارایی‌های قرارداد، که گاهی “دریافتنی‌های صورت‌حساب‌نشده” نامیده می‌شوند، مشمول همان قوانین کاهش ارزش IFRS 9 هستند که برای مطالبات تجاری اعمال می‌شود.

۱-۴. طبقه‌بندی به عنوان جاری و غیرجاری

استاندارد IAS 1 معیار‌های مشخصی برای طبقه‌بندی دارایی‌ها به جاری و غیرجاری ارائه می‌دهد. یک دارایی زمانی به عنوان جاری طبقه‌بندی می‌شود که یکی از چهار شرط زیر را داشته باشد. اول، انتظار رود در چرخه عملیاتی عادی واحد تجاری وصول شود. دوم، عمدتاً برای مقاصد تجاری نگهداری شود. سوم، انتظار رود ظرف ۱۲ ماه پس از دوره گزارشگری وصول شود. چهارم، وجه نقد یا معادل وجه نقد باشد.

مطالبات تجاری و سایر دریافتنی‌ها معمولاً به عنوان دارایی جاری طبقه‌بندی می‌شوند. زیرا انتظار می‌رود در چرخه عملیاتی عادی و اغلب ظرف ۱۲ ماه وصول شوند. حتی اگر چرخه عملیاتی یک شرکت بیش از یک سال باشد، مطالبات مربوط به آن همچنان جاری محسوب می‌شوند. در موارد استثنایی، اگر انتظار نرود یک مطالبه ظرف دوازده ماه تسویه شود، به عنوان غیرجاری طبقه‌بندی می‌شود. این موضوع برای مطالبات بلندمدت که دارای مولفه تأمین مالی هستند، صدق می‌کند.

بخش ۲: شناخت و اندازه‌گیری اولیه

۲-۱. شناخت اولیه یک دریافتنی

شناخت اولیه نقطه زمانی است که یک دارایی مالی برای اولین بار در صورت‌های مالی ثبت می‌شود. طبق IFRS 9، یک واحد تجاری یک دارایی مالی را زمانی شناسایی می‌کند که به طرف قرارداد یک ابزار مالی تبدیل شود. برای مطالبات تجاری که از قرارداد با مشتریان ناشی می‌شوند، این اتفاق معمولاً زمانی رخ می‌دهد که شرکت یک تعهد عملکردی را ایفا کند. در این نقطه، کنترل کالا یا خدمات به مشتری منتقل شده است. همچنین، شرکت حق غیرشرطی برای دریافت مابه‌ازا به دست آورده است. این بدان معناست که شرکت می‌تواند برای مشتری صورتحساب صادر کند.

۲-۲. اندازه‌گیری اولیه: قیمت معامله

قاعده کلی برای اندازه‌گیری اولیه دارایی‌های مالی، ارزش منصفانه است. با این حال، IFRS 9 یک راهکار عملی برای مطالبات تجاری ارائه می‌دهد. اگر این مطالبات فاقد مولفه تأمین مالی قابل توجه باشند، در شناخت اولیه به مبلغ قیمت معامله اندازه‌گیری می‌شوند. قیمت معامله طبق تعریف IFRS 15، مبلغ مابه‌ازایی است که یک واحد تجاری انتظار دارد در ازای انتقال کالا یا خدمات به مشتری دریافت کند. این مبلغ یک ارزش مختص واحد تجاری است و لزوماً با ارزش بازار برابر نیست. این راهکار عملی، فرآیند حسابداری را برای اکثر مطالبات تجاری استاندارد ساده می‌کند.

۲-۳. مولفه تامین مالی قابل توجه

یک مولفه تأمین مالی قابل توجه زمانی وجود دارد که زمان‌بندی پرداخت‌ها، منفعت قابل توجهی از تأمین مالی را برای مشتری یا فروشنده فراهم کند. به عبارت دیگر، اگر فاصله زمانی بین انتقال کالا یا خدمات و پرداخت مشتری زیاد باشد، قرارداد ممکن است شامل یک وام ضمنی باشد. IFRS 15 یک راهکار عملی دیگر نیز ارائه می‌دهد. اگر انتظار می‌رود فاصله زمانی بین انتقال کالا و پرداخت کمتر از یک سال باشد، واحد تجاری نیازی به تعدیل بابت مولفه تأمین مالی ندارد. این بدان معناست که اکثر مطالبات تجاری با شرایط پرداخت استاندارد (مثلاً ۳۰ تا ۹۰ روز) فاقد مولفه تأمین مالی قابل توجه در نظر گرفته می‌شوند.

۲-۴. اندازه‌گیری اولیه با مولفه تامین مالی

اگر یک مطالبه تجاری حاوی مولفه تأمین مالی قابل توجه باشد، باید در شناخت اولیه به ارزش منصفانه اندازه‌گیری شود. این موضوع معمولاً برای مطالبات بلندمدت با سررسید بیش از یک سال صادق است. در این حالت، ارزش منصفانه معمولاً برابر با ارزش فعلی جریان‌های نقدی آتی است. این جریان‌های نقدی با نرخی تنزیل می‌شوند که در یک معامله تأمین مالی جداگانه بین شرکت و مشتری استفاده می‌شود. این نرخ، عملاً قیمت فروش نقدی کالاها یا خدمات را منعکس می‌کند. این رویکرد، عنصر درآمد حاصل از فروش را از عنصر درآمد بهره جدا می‌کند. در نتیجه، درآمد در زمان فروش کمتر شناسایی می‌شود، اما درآمد بهره در طول عمر مطالبه شناسایی می‌گردد.

بخش ۳: اندازه‌گیری پس از شناخت اولیه

۳-۱. مدل بهای تمام شده مستهلک شده

پس از شناخت اولیه، اکثر مطالبات تجاری و سایر دریافتنی‌ها به بهای تمام شده مستهلک شده اندازه‌گیری می‌شوند. این مدل، اندازه‌گیری اولیه دارایی را مبنا قرار می‌دهد. سپس، این مبلغ برای بازپرداخت‌های اصل، استهلاک انباشته هرگونه صرف یا کسر، و زیان کاهش ارزش تعدیل می‌شود. برای این کار از روش نرخ بهره موثر استفاده می‌شود. این رویکرد یک تصویر باثبات از ارزش دریافتنی‌ها در ترازنامه ارائه می‌دهد، مگر اینکه زیان اعتباری رخ دهد. این مدل برای ابزارهای بدهی ساده که برای وصول نگهداری می‌شوند، مناسب است.

۳-۲. آزمون‌های مدل کسب‌وکار و SPPI

برای اینکه یک ابزار بدهی به بهای تمام شده مستهلک شده اندازه‌گیری شود، باید دو شرط طبق IFRS 9 برآورده شود. اولین شرط، آزمون مدل کسب‌وکار است. دارایی باید در یک مدل کسب‌وکار نگهداری شود که هدف آن نگهداری دارایی‌های مالی برای وصول جریان‌های نقدی قراردادی است. این مدل به عنوان “نگهداری برای وصول” شناخته می‌شود. اکثر شرکت‌ها مطالبات تجاری را برای وصول نگهداری می‌کنند، نه برای فروش.

دومین شرط، آزمون ویژگی‌های جریان نقدی (SPPI) است. طبق این آزمون، شرایط قراردادی دارایی مالی باید منجر به جریان‌های نقدی شود که صرفاً پرداخت اصل و بهره بر روی مبلغ اصل باقی‌مانده است. اگر شرکتی به طور منظم مطالبات خود را بفروشد (فاکتورینگ)، ممکن است مدل کسب‌وکار آن “نگهداری برای وصول و فروش” باشد. در این صورت، اندازه‌گیری به ارزش منصفانه از طریق سایر درآمدهای جامع (FVOCI) الزامی است. همچنین، مطالباتی که بازدهی آنها به قیمت کالاها وابسته است، آزمون SPPI را برآورده نمی‌کنند. این مطالبات باید به ارزش منصفانه از طریق سود و زیان (FVTPL) اندازه‌گیری شوند.

۳-۳. شناسایی درآمد بهره با روش نرخ بهره موثر

برای مطالباتی که دارای مولفه تأمین مالی قابل توجه هستند، شرکت باید درآمد بهره را شناسایی کند. این درآمد با استفاده از روش نرخ بهره موثر در سود و زیان شناسایی می‌شود. نرخ بهره موثر، نرخی است که جریان‌های نقدی آتی مورد انتظار را دقیقاً به مبلغ دفتری اولیه مطالبه تنزیل می‌کند. به عنوان مثال، یک مطالبه با ارزش اسمی ۱۰,۵۰۰ واحد پولی که در ۲ سال آینده وصول می‌شود، ممکن است در ابتدا به ارزش منصفانه ۹,۵۰۰ واحد پولی شناسایی شود. تفاوت ۱,۰۰۰ واحدی، درآمد بهره است. شرکت یک نرخ بهره موثر (مثلاً ۵.۱۳٪) محاسبه می‌کند. هر سال، درآمد بهره با ضرب کردن مانده اولیه مطالبه در این نرخ محاسبه می‌شود. این مبلغ به ارزش دفتری مطالبه اضافه می‌شود. در تاریخ سررسید، ارزش دفتری مطالبه به ۱۰,۵۰۰ واحد پولی خواهد رسید.

بخش ۴: کاهش ارزش تحت مدل زیان اعتباری مورد انتظار (ECL)

۴-۱. معرفی مدل ECL در IFRS 9

استاندارد IFRS 9 یک تغییر بنیادین در حسابداری کاهش ارزش ایجاد کرده است. این استاندارد مدل “زیان متحمل شده” طبق IAS 39 را با مدل آینده‌نگر “زیان اعتباری مورد انتظار” (ECL) جایگزین کرد. مدل قدیمی تنها زمانی زیان را شناسایی می‌کرد که شواهد عینی از وقوع یک رویداد زیان‌بار وجود داشت. در مقابل، مدل ECL نیازمند شناسایی زیان‌ها بر اساس انتظارات از نکول‌های آتی است. این رویکرد از همان روز اول شناسایی دارایی اعمال می‌شود. انتظار می‌رود این تغییر منجر به شناسایی زودهنگام‌تر و بالقوه بیشتر زیان‌های کاهش ارزش در طول عمر دارایی‌های مالی شود. این مدل برای تمام مطالبات تجاری و سایر دریافتنی‌ها کاربرد دارد.

۴-۲. رویکرد ساده‌شده برای مطالبات تجاری

استاندارد IFRS 9 یک رویکرد ساده‌شده برای کاهش ارزش مطالبات تجاری و دارایی‌های قرارداد ارائه می‌دهد. این رویکرد برای مواردی که فاقد مولفه تأمین مالی قابل توجه هستند، الزامی است. شرکت‌ها همچنین می‌توانند این رویکرد را برای مطالبات بلندمدت انتخاب کنند. تحت رویکرد ساده‌شده، شرکت نیازی به ردیابی سه مرحله وخامت اعتبار ندارد. در عوض، ذخیره زیان همیشه به میزان زیان اعتباری مورد انتظار در طول عمر دارایی (Lifetime ECL) اندازه‌گیری می‌شود. این اندازه‌گیری از تاریخ شناخت اولیه دارایی آغاز می‌شود. این روش، پیچیدگی محاسبه کاهش ارزش را برای پرتفوی‌های بزرگ مطالبات تجاری کاهش می‌دهد.

۴-۳. استفاده از ماتریس ذخیره‌گیری

ماتریس ذخیره‌گیری یک راهکار عملی است که IFRS 9 برای اجرای رویکرد ساده‌شده پیشنهاد می‌کند. این ابزار، روشی متداول برای محاسبه زیان اعتباری مورد انتظار در طول عمر برای پرتفوی مطالبات تجاری است. یک ماتریس ذخیره‌گیری نرخ‌های زیان متفاوتی را به گروه‌های سنی مختلف مطالبات اعمال می‌کند. این گروه‌ها معمولاً شامل مطالبات جاری، ۱ تا ۳۰ روز سررسید گذشته، ۳۱ تا ۶۰ روز سررسید گذشته و غیره هستند. برای افزایش دقت، مطالبات باید ابتدا به پرتفوی‌هایی با ویژگی‌های ریسک اعتباری مشابه تقسیم‌بندی شوند. این تقسیم‌بندی می‌تواند بر اساس منطقه جغرافیایی، نوع مشتری، نوع محصول یا پوشش بیمه اعتبار باشد.

۴-۴. گام‌های ایجاد یک ماتریس ذخیره‌گیری

ایجاد یک ماتریس ذخیره‌گیری شامل چند گام کلیدی است.

• گام اول، گروه‌بندی مطالبات بر اساس ویژگی‌های ریسک مشترک است.
• گام دوم، تعیین یک دوره تاریخی مناسب (مثلاً ۲ تا ۵ سال) برای جمع‌آوری داده‌های مربوط به فروش‌های اعتباری و زیان‌های مرتبط است.
• گام سوم، محاسبه نرخ‌های زیان تاریخی برای هر گروه سنی است. این کار با ردیابی فروش‌های دوره تاریخی تا زمان حذف نهایی آنها انجام می‌شود.
• گام چهارم، که بسیار حیاتی است، تعدیل نرخ‌های تاریخی با اطلاعات آینده‌نگر است. این اطلاعات باید شرایط فعلی و پیش‌بینی‌های منطقی از شرایط اقتصادی آینده را منعکس کنند. گام پنجم و نهایی، اعمال نرخ‌های زیان تعدیل‌شده به ترکیب سنی فعلی مطالبات است. این محاسبه، کل ذخیره زیان اعتباری مورد انتظار برای پرتفوی را تعیین می‌کند.

۴-۵. اهمیت اطلاعات آینده‌نگر

مدل زیان اعتباری مورد انتظار صرفاً به داده‌های تاریخی متکی نیست. یکی از الزامات اصلی این مدل، در نظر گرفتن اطلاعات آینده‌نگر است. زیان‌های اعتباری مورد انتظار باید یک مبلغ بی‌طرفانه و موزون‌شده بر اساس احتمال باشند. این مبلغ باید تمام اطلاعات منطقی و قابل اتکا درباره رویدادهای گذشته، شرایط فعلی و پیش‌بینی‌های شرایط اقتصادی آینده را در بر گیرد. شرکت‌ها باید عوامل اقتصاد کلان مانند نرخ بیکاری، رشد تولید ناخالص داخلی و تورم را ارزیابی کنند. آنها باید تأثیر این عوامل بر توانایی پرداخت مشتریان را بسنجند. حتی برای مطالبات کوتاه‌مدت، یک تغییر ناگهانی و منفی در شرایط اقتصادی باید در محاسبات ECL منعکس شود.

گروه سنی	مبلغ دفتری ناخالص (واحد پولی)	نرخ زیان تاریخی	تعدیل آینده‌نگر	نرخ ECL نهایی	ذخیره ECL (واحد پولی)
جاری	1,500,000	0.3%	+0.2%	0.5%	7,500
۱-۳۰ روز گذشته	750,000	1.6%	+0.4%	2.0%	15,000
۳۱-۶۰ روز گذشته	400,000	3.6%	+0.9%	4.5%	18,000
۶۱-۹۰ روز گذشته	250,000	6.6%	+1.4%	8.0%	20,000
> ۹۰ روز گذشته	100,000	10.6%	+2.4%	13.0%	13,000
جمع کل	3,000,000				73,500

بخش ۵: قطع شناخت مطالبات تجاری (مثلاً فاکتورینگ)

۵-۱. اصول قطع شناخت در IFRS 9

قطع شناخت فرآیند حذف یک دارایی مالی از ترازنامه یک واحد تجاری است. الزامات قطع شناخت در IFRS 9 عمدتاً از استاندارد قبلی، IAS 39، بدون تغییرات عمده منتقل شده‌اند. فرآیند تصمیم‌گیری برای قطع شناخت با یک ارزیابی اولیه آغاز می‌شود. شرکت باید تعیین کند که آیا حقوق قراردادی برای دریافت جریان‌های نقدی منقضی شده‌اند یا خیر. اگر حقوق منقضی نشده باشند، شرکت باید بررسی کند که آیا این حقوق را به طرف دیگری منتقل کرده است یا خیر. اگر انتقال صورت گرفته باشد، ارزیابی اصلی آغاز می‌شود. این ارزیابی بر تحلیل انتقال ریسک‌ها و پاداش‌های مالکیت متمرکز است.

۵-۲. ارزیابی انتقال ریسک‌ها و پاداش‌ها

ارزیابی انتقال ریسک‌ها و پاداش‌ها، سنگ بنای مدل قطع شناخت است. در این مرحله، شرکت میزان مواجهه خود با نوسانات جریان‌های نقدی خالص دارایی را قبل و بعد از انتقال مقایسه می‌کند. سه نتیجه ممکن برای این تحلیل وجود دارد. اول، اگر شرکت به طور عمده تمام ریسک‌ها و پاداش‌های مالکیت را منتقل کرده باشد، دارایی باید قطع شناخت شود. دوم، اگر شرکت به طور عمده تمام ریسک‌ها و پاداش‌ها را حفظ کرده باشد، دارایی نباید قطع شناخت شود. در این حالت، معامله به عنوان یک استقراض تضمین‌شده تلقی می‌شود. سوم، اگر شرکت نه ریسک‌ها و پاداش‌ها را به طور عمده منتقل کرده و نه حفظ کرده باشد، باید کنترل بر دارایی را ارزیابی کند.

۵-۳. حسابداری معاملات فاکتورینگ

فاکتورینگ یک رویه تجاری رایج است که در آن شرکت‌ها مطالبات خود را به یک شخص ثالث (عامل) می‌فروشند. حسابداری این معاملات به طور کامل به شرایط قرارداد بستگی دارد. اگر قرارداد فاکتورینگ به گونه‌ای باشد که شرکت تمام ریسک‌ها و پاداش‌های مرتبط را منتقل کند (فاکتورینگ بدون حق رجوع)، مطالبات قطع شناخت می‌شوند. در این حالت، ریسک عدم پرداخت مشتری به عهده عامل است.

در مقابل، در فاکتورینگ با حق رجوع، شرکت ریسک زیان اعتباری را حفظ می‌کند. برای مثال، شرکت ممکن است زیان اولیه تا سقف معینی را تضمین کند. در چنین شرایطی، شرکت به طور عمده ریسک‌ها و پاداش‌ها را حفظ کرده است. بنابراین، مطالبات از ترازنامه حذف نمی‌شوند و وجوه دریافتی به عنوان یک بدهی ثبت می‌گردد.

۵-۴. تداوم درگیری

در شرایطی که یک شرکت نه ریسک‌ها و پاداش‌ها را به طور عمده منتقل کرده و نه حفظ کرده است، باید کنترل را ارزیابی کند. اگر شرکت کنترل بر دارایی را حفظ کرده باشد، باید به شناسایی دارایی به میزان “تداوم درگیری” خود ادامه دهد. این رویکرد تضمین می‌کند که صورت‌های مالی، مواجهه اقتصادی مستمر شرکت با دارایی منتقل‌شده را منعکس می‌کنند. این موضوع اغلب منجر به شناسایی همزمان یک دارایی و یک بدهی مرتبط در ترازنامه می‌شود.

در ادامه یک راهنمای گام به گام برای تصمیم‌گیری در مورد قطع شناخت ارائه شده است:

1. آیا حقوق قراردادی برای دریافت جریان‌های نقدی منقضی شده‌اند؟

• بله: دارایی را قطع شناخت کنید.
• خیر: به گام ۲ بروید.

1. آیا حقوق دریافت جریان‌های نقدی منتقل شده‌اند؟

• خیر: به شناسایی دارایی ادامه دهید.
• بله: به گام ۳ بروید.

1. آیا به طور عمده تمام ریسک‌ها و پاداش‌ها منتقل شده‌اند؟

• بله: دارایی را قطع شناخت کنید.
• خیر: به گام ۴ بروید.

1. آیا به طور عمده تمام ریسک‌ها و پاداش‌ها حفظ شده‌اند؟

• بله: به شناسایی دارایی ادامه دهید (به عنوان استقراض تضمین‌شده).
• خیر: به گام ۵ بروید.

1. آیا کنترل منتقل شده است؟

• بله: دارایی را قطع شناخت کنید و هرگونه تداوم درگیری را شناسایی نمایید.
• خیر: به شناسایی دارایی به میزان تداوم درگیری ادامه دهید.

بخش ۶: ارائه و افشا در صورت‌های مالی

۶-۱. ارائه در صورت وضعیت مالی (IAS 1)

استاندارد IAS 1 الزامات کلی برای ارائه صورت‌های مالی را تعیین می‌کند. هدف این استاندارد تضمین قابلیت مقایسه و ثبات رویه در گزارشگری است. طبق این استاندارد، شرکت‌ها باید دارایی‌های جاری و غیرجاری را به صورت جداگانه در صورت وضعیت مالی (ترازنامه) ارائه دهند. مطالبات تجاری و سایر دریافتنی‌ها باید به عنوان یک قلم جداگانه در بخش دارایی‌ها نشان داده شوند. تفکیک بین بخش جاری و غیرجاری این مطالبات باید به وضوح مشخص باشد. این ارائه به استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی کمک می‌کند تا وضعیت نقدینگی و ساختار سرمایه شرکت را بهتر ارزیابی کنند.

۶-۲. الزامات افشای ریسک اعتباری (IFRS 7)

استاندارد IFRS 7 الزامات گسترده‌ای برای افشای اطلاعات مربوط به ابزارهای مالی تعیین می‌کند. هدف اصلی این استاندارد، ارائه اطلاعاتی است که به استفاده‌کنندگان در درک اهمیت ابزارهای مالی و ماهیت و میزان ریسک‌های ناشی از آنها کمک کند. برای مطالبات تجاری و سایر دریافتنی‌ها، مهم‌ترین ریسک، ریسک اعتباری است. ریسک اعتباری، ریسک زیان مالی یک طرف قرارداد به دلیل عدم ایفای تعهد توسط طرف دیگر است. افشاهای مربوط به ریسک اعتباری باید به استفاده‌کنندگان امکان دهد تا میزان مواجهه شرکت با این ریسک و تمرکزهای قابل توجه آن را ارزیابی کنند.

۶-۳. افشاهای کیفی و کمی

IFRS 7 نیازمند افشای اطلاعات کیفی و کمی درباره ریسک اعتباری است. افشاهای کیفی شامل تشریح اهداف، سیاست‌ها و فرآیندهای مدیریت برای مدیریت ریسک اعتباری است. این بخش به استفاده‌کنندگان نشان می‌دهد که شرکت چگونه ریسک‌های خود را شناسایی و کنترل می‌کند.

افشاهای کمی جزئیات بیشتری را ارائه می‌دهند. این افشاها شامل موارد زیر است. اول، حداکثر میزان مواجهه با ریسک اعتباری (مبلغ دفتری ناخالص). دوم، اطلاعاتی درباره کیفیت اعتباری مطالبات، که اغلب بر اساس رتبه‌بندی ریسک اعتباری ارائه می‌شود. سوم، یک تحلیل سنی از مطالباتی که سررسید گذشته اما کاهش ارزش نیافته‌اند. چهارم، یک صورت تطبیق تغییرات در حساب ذخیره زیان (ذخیره ECL) از ابتدا تا انتهای دوره. این افشا برای درک قضاوت‌های مدیریت بسیار حیاتی است. پنجم، اطلاعاتی درباره وثیقه‌های نگهداری‌شده یا سایر بهبودهای اعتباری. و ششم، اطلاعاتی درباره تمرکز ریسک اعتباری، مثلاً بر اساس منطقه جغرافیایی یا صنعت.

نتیجه‌گیری: اصول کلیدی برای متخصصان حسابداری

حسابداری مطالبات تجاری و سایر دریافتنی‌ها تحت IFRS به یک حوزه پیچیده و قضاوتی تبدیل شده است. متخصصان حسابداری باید چندین اصل کلیدی را برای اطمینان از گزارشگری صحیح مد نظر قرار دهند. اول، این حوزه دیگر توسط قوانین مستقل اداره نمی‌شود، بلکه نیازمند درک یک چارچوب یکپارچه متشکل از IFRS 15، IFRS 9 و IFRS 7 است. دوم، تمایز بین حق شرطی (دارایی قرارداد) و حق غیرشرطی (مطالبه تجاری) برای دریافت وجه نقد، یک گام اساسی و اولیه است.

سوم، مدل آینده‌نگر زیان اعتباری مورد انتظار (ECL) نیازمند فرآیندهای قوی، داده‌های قابل اتکا و قضاوت قابل توجه در مورد شرایط اقتصادی آینده است. چهارم، تحلیل قطع شناخت یک تمرین مبتنی بر “محتوا بر شکل” است که بر انتقال ریسک‌ها و پاداش‌های مالکیت تمرکز دارد. در نهایت، افشای شفاف برای توضیح برآوردها و قضاوت‌های قابل توجهی که در کل این فرآیند انجام می‌شود، امری حیاتی است. تسلط بر این اصول برای ارائه اطلاعات مالی مفید و قابل اتکا به استفاده‌کنندگان ضروری است.

————————————————————————————-

برای دریافت مشاوره و نیز آگاهی کامل از شرایط ارائه خدمات با ما در تماس باشید :

تلفن ۱ :  ۰۲۱۸۸۱۹۱۴۸۲

تلفن ۲ :  ۰۲۱۸۸۱۹۱۴۸۳

فکس :    ۸۸۲۰۵۷۶۶   ۲۱  ۹۸++