سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت بر اساس استانداردهای IFRS

بخش ۱: درک مفهوم سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت در دنیای امروز

۱-۱. اهمیت سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت برای کسب‌وکارها

کسب‌وکارها برای مدیریت نقدینگی خود به سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت روی می‌آورند. این دارایی‌ها به شرکت‌ها اجازه می‌دهند از وجوه مازاد خود بازدهی کسب کنند. هدف اصلی، حفظ قابلیت نقدشوندگی بالا است. این یعنی دارایی‌ها باید به سرعت و به سادگی به وجه نقد تبدیل شوند. این سرمایه‌گذاری‌ها شامل دارایی‌های بسیار نقدشونده‌ای هستند که ریسک تغییر ارزش آن‌ها ناچیز است. بنابراین، آن‌ها نقش مهمی در سلامت مالی و عملیاتی یک شرکت ایفا می‌کنند. شرکت‌ها از این طریق می‌توانند تعهدات کوتاه‌مدت خود را به موقع پرداخت کنند. همچنین برای فرصت‌های پیش‌بینی نشده منابع مالی در اختیار خواهند داشت. درک صحیح این دارایی‌ها اولین قدم برای مدیریت مالی مؤثر است.

۱-۲. گذار از اصطلاحات رایج به زبان تخصصی IFRS

در دنیای کسب‌وکار از اصطلاحاتی مانند اسناد خزانه یا اوراق تجاری استفاده می‌شود. اما استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) رویکرد متفاوتی دارند. IFRS دارایی‌ها را بر اساس نام یا سررسید آن‌ها طبقه‌بندی نمی‌کند. در عوض، بر ماهیت اقتصادی و نحوه مدیریت آن‌ها تمرکز دارد. استاندارد کلیدی در این زمینه IFRS 9 با عنوان ابزارهای مالی است. این استاندارد جایگزین استاندارد قدیمی‌تر IAS 39 شده است. IFRS 9 یک چارچوب منطقی و مبتنی بر اصول ارائه می‌دهد. طبق این استاندارد، طبقه‌بندی حسابداری یک سرمایه‌گذاری به ویژگی‌های ذاتی آن بستگی دارد. همچنین مدل کسب‌وکار شرکت برای مدیریت آن دارایی بسیار مهم است. این رویکرد به انعکاس بهتر واقعیت‌های اقتصادی در صورت‌های مالی کمک می‌کند.

بخش ۲: مبانی طبقه‌بندی دارایی‌های مالی بر اساس IFRS 9

۲-۱. معرفی استاندارد IFRS 9: یک رویکرد نوین

استاندارد IFRS 9 از اول ژانویه ۲۰۱۸ اجرایی شد. این استاندارد نحوه شناسایی و اندازه‌گیری ابزارهای مالی را متحول کرد. IFRS 9 تقریباً تمام دارایی‌ها و بدهی‌های مالی را پوشش می‌دهد. این موارد شامل حساب‌های دریافتنی، سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی و سهام می‌شود. هدف اصلی این استاندارد، کاهش پیچیدگی‌های استاندارد قبلی یعنی IAS 39 بود. IFRS 9 یک چارچوب واحد و منطقی برای طبقه‌بندی و اندازه‌گیری ارائه می‌دهد. همچنین، این استاندارد یک مدل جدید برای شناسایی زیان‌های کاهش ارزش معرفی کرده است. این مدل نگاهی آینده‌نگر دارد و به شناسایی به موقع ریسک‌های اعتباری کمک می‌کند. در نتیجه، گزارشگری مالی شفاف‌تر و مرتبط‌تر با واقعیت‌های اقتصادی می‌شود.

۲-۲. دو آزمون کلیدی: ستون‌های اصلی طبقه‌بندی در IFRS 9

استاندارد IFRS 9 طبقه‌بندی دارایی‌های مالی را بر دو ستون اصلی بنا می‌کند. این دو ستون، دو آزمون مهم هستند که باید به ترتیب انجام شوند. اولین آزمون، “ویژگی‌های جریان نقدی قراردادی” یا آزمون SPPI است. این آزمون بررسی می‌کند که آیا جریانات نقدی یک دارایی صرفاً شامل اصل و بهره است یا خیر. دومین آزمون، “ارزیابی مدل کسب‌وکار” است. این آزمون نحوه مدیریت دارایی‌های مالی توسط شرکت را ارزیابی می‌کند. برای ابزارهای بدهی، نتیجه این دو آزمون، طبقه‌بندی نهایی را مشخص می‌کند. در واقع، این یک فرآیند منطقی و مرحله به مرحله است. یک دارایی ابتدا باید از آزمون اول عبور کند تا آزمون دوم برای آن معنا پیدا کند.

بخش ۳: آزمون اول: ویژگی‌های جریان نقدی قراردادی (SPPI)

۳-۱. مفهوم “پرداخت‌های صرفاً اصل و بهره” (SPPI)

آزمون SPPI یک فیلتر بسیار مهم در فرآیند طبقه‌بندی IFRS 9 است. این آزمون بررسی می‌کند که آیا شرایط قراردادی یک دارایی مالی مشخص است یا خیر. طبق این آزمون، جریانات نقدی آتی دارایی باید صرفاً پرداخت اصل و بهره مبلغ اصلی بدهی باشد. این معیار نشان می‌دهد که ابزار مالی یک ابزار وام‌دهی ساده است. اگر جریانات نقدی شامل موارد دیگری به جز اصل و بهره باشد، دارایی در این آزمون مردود می‌شود. برای مثال، اگر بازدهی یک اوراق قرضه به قیمت سهام یک شرکت دیگر وابسته باشد، آزمون SPPI را پاس نمی‌کند. این آزمون یک ارزیابی عینی و مبتنی بر قوانین است. هر قرارداد باید به دقت برای احراز این شرط بررسی شود.

۳-۲. تعریف اصل و بهره طبق استاندارد IFRS 9

برای اجرای صحیح آزمون SPPI، باید تعاریف دقیق اصل و بهره را بدانیم. طبق IFRS 9، “اصل” ارزش منصفانه دارایی مالی در زمان شناخت اولیه است. این مبلغ می‌تواند در طول عمر دارایی تغییر کند، مانند وام‌های مستهلک‌شونده. تعریف “بهره” کمی پیچیده‌تر است. بهره شامل جبران ارزش زمانی پول و ریسک اعتباری مرتبط با مبلغ اصلی است. همچنین هزینه‌های پایه وام‌دهی و یک حاشیه سود نیز بخشی از بهره محسوب می‌شود. اگر پرداخت‌های قراردادی شامل جبران ریسک‌های دیگری باشد، آن پرداخت بهره تلقی نمی‌شود. برای مثال، جبران ریسک تغییر در قیمت یک کالا یا شاخص سهام، بهره محسوب نمی‌گردد. این تعاریف دقیق به جلوگیری از طبقه‌بندی نادرست کمک می‌کند.

۳-۳. چه زمانی یک ابزار مالی در آزمون SPPI مردود می‌شود؟

بسیاری از ابزارهای مالی رایج به طور ذاتی در آزمون SPPI مردود می‌شوند. مهم‌ترین نمونه، سرمایه‌گذاری در سهام یا ابزارهای مالکانه است. سهام حق قراردادی برای دریافت اصل و بهره ایجاد نمی‌کند. بازدهی سهام از طریق سود تقسیمی و افزایش قیمت حاصل می‌شود که تضمین شده نیست. بنابراین، سرمایه‌گذاری در سهام همیشه در آزمون SPPI مردود می‌شود. ابزارهای مشتقه نیز همین وضعیت را دارند. علاوه بر این، برخی ابزارهای بدهی پیچیده نیز این آزمون را پاس نمی‌کنند. اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام یک نمونه بارز است. همچنین، اوراقی که بهره آن‌ها به درآمد یا سود یک شرکت وابسته است، در این آزمون مردود می‌شوند. این ابزارها ریسک‌هایی فراتر از یک وام‌دهی ساده را در بر می‌گیرند.

بخش ۴: آزمون دوم: ارزیابی مدل کسب‌وکار

۴-۱. ماهیت ارزیابی مدل کسب‌وکار

پس از آنکه یک دارایی مالی آزمون SPPI را با موفقیت پشت سر گذاشت، نوبت به ارزیابی مدل کسب‌وکار می‌رسد. این آزمون بر خلاف آزمون SPPI، یک ارزیابی ذهنی و مبتنی بر اصول است. در اینجا، هدف اصلی شرکت از نگهداری آن گروه از دارایی‌ها بررسی می‌شود. این ارزیابی در سطح بالایی از مدیریت انجام می‌گیرد. مدل کسب‌وکار نشان می‌دهد که شرکت چگونه دارایی‌های خود را برای ایجاد جریان نقدی مدیریت می‌کند. این صرفاً یک ادعا یا نیت نیست، بلکه باید با شواهد واقعی پشتیبانی شود. نحوه ارزیابی عملکرد مدیران و گزارش‌های داخلی به مدیریت ارشد، شواهد مهمی هستند. این ارزیابی مشخص می‌کند که آیا هدف اصلی، نگهداری دارایی‌ها برای دریافت پول است یا فروش آن‌ها نیز در دستور کار قرار دارد.

۴-۲. مدل “نگهداری برای دریافت جریانات نقدی”

اولین مدل کسب‌وکار، مدل “نگهداری برای دریافت جریانات نقدی” است. در این مدل، هدف اصلی شرکت نگهداری دارایی‌های مالی برای دریافت جریانات نقدی قراردادی آن‌هاست. این جریانات شامل پرداخت‌های اصل و بهره تا زمان سررسید است. فروش دارایی‌ها در این مدل، هدف اصلی نیست. البته فروش ممکن است اتفاق بیفتد، اما باید نادر و کم‌اهمیت باشد. برای مثال، فروش به دلیل افزایش ریسک اعتباری وام‌گیرنده با این مدل مغایرتی ندارد. اگر یک دارایی آزمون SPPI را پاس کند و در این مدل کسب‌وکار مدیریت شود، به روش “بهای تمام شده مستهلک شده” طبقه‌بندی خواهد شد. این طبقه‌بندی برای ابزارهای بدهی ساده مانند وام‌ها و اوراق قرضه نگهداری شده تا سررسید مناسب است.

۴-۳. مدل “نگهداری برای دریافت جریانات نقدی و فروش”

دومین مدل کسب‌وکار، یک مدل ترکیبی است. این مدل با عنوان “نگهداری برای دریافت جریانات نقدی و فروش” شناخته می‌شود. در این مدل، شرکت هم به دنبال دریافت جریانات نقدی قراردادی است و هم فروش دارایی‌ها بخشی از استراتژی آن است. در واقع، مدیریت به طور فعال پورتفوی خود را برای تحقق اهداف نقدینگی یا مدیریت بازدهی مدیریت می‌کند. فروش در این مدل پرتکرارتر و بااهمیت‌تر از مدل قبلی است. اگر یک دارایی آزمون SPPI را پاس کند و تحت این مدل مدیریت شود، باید به روش “ارزش منصفانه از طریق سایر درآمدهای جامع” (FVOCI) طبقه‌بندی گردد. انتخاب این مدل یک تصمیم استراتژیک است. این انتخاب بر نحوه گزارشگری عملکرد و حتی پاداش مدیران تأثیر می‌گذارد.

بخش ۵: سه طبقه اصلی اندازه‌گیری سرمایه‌گذاری‌ها طبق IFRS 9

۵-۱. طبقه “بهای تمام شده مستهلک شده” (Amortized Cost)

این طبقه برای ساده‌ترین نوع سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت بدهی به کار می‌رود. برای ورود به این طبقه، یک دارایی باید دو شرط داشته باشد. اول، باید آزمون SPPI را با موفقیت پشت سر بگذارد. دوم، باید تحت مدل کسب‌وکار “نگهداری برای دریافت جریانات نقدی” مدیریت شود. در این روش، دارایی در ابتدا به ارزش منصفانه ثبت می‌شود. پس از آن، با استفاده از روش بهره مؤثر، مستهلک می‌گردد. تغییرات ارزش منصفانه دارایی در صورت‌های مالی شناسایی نمی‌شود. سود یا زیان تنها در زمان واگذاری، کاهش ارزش یا طبقه‌بندی مجدد در صورت سود و زیان شناسایی می‌شود. درآمد بهره نیز به طور دوره‌ای در سود و زیان ثبت می‌گردد.

۵-۲. طبقه “ارزش منصفانه از طریق سایر درآمدهای جامع” (FVOCI)

این طبقه برای دارایی‌های بدهی که در مدل ترکیبی مدیریت می‌شوند، کاربرد دارد. شرط ورود به این طبقه، پاس کردن آزمون SPPI و قرار گرفتن در مدل “نگهداری و فروش” است. در این روش، دارایی‌ها همیشه به ارزش منصفانه در ترازنامه نشان داده می‌شوند. تغییرات ارزش منصفانه در بخشی به نام “سایر درآمدهای جامع” (OCI) در حقوق صاحبان سهام ثبت می‌شود. این تغییرات مستقیماً بر سود خالص دوره تأثیر نمی‌گذارند. اما یک استثنای مهم وجود دارد. زیان‌های کاهش ارزش و سود و زیان تسعیر ارز مستقیماً به سود و زیان منتقل می‌شوند. هنگام فروش دارایی، سود یا زیان انباشته شده در OCI به صورت سود و زیان دوره بازیافت می‌شود.

۵-۳. طبقه “ارزش منصفانه از طریق سود و زیان” (FVPL)

این طبقه، طبقه پیش‌فرض یا باقیمانده در IFRS 9 است. هر دارایی مالی که شرایط دو طبقه دیگر را نداشته باشد، در این طبقه قرار می‌گیرد. این شامل تمام سرمایه‌گذاری‌های سهامی (مگر در شرایط خاص) و تمام ابزارهای مشتقه می‌شود. همچنین، ابزارهای بدهی که آزمون SPPI را مردود شوند نیز در این طبقه جای دارند. دارایی‌های موجود در پرتفوی معاملاتی نیز همیشه در این طبقه هستند. در روش FVPL، دارایی به ارزش منصفانه اندازه‌گیری می‌شود. تمام تغییرات ارزش منصفانه، اعم از تحقق یافته یا نیافته، مستقیماً در صورت سود و زیان دوره شناسایی می‌شود. این طبقه‌بندی بیشترین نوسان را در سود خالص شرکت ایجاد می‌کند.

۵-۴. ملاحظات ویژه برای سرمایه‌گذاری در سهام (ابزارهای مالکانه)

حسابداری سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت در سهام تحت IFRS 9 یک نکته بسیار مهم دارد. همانطور که گفته شد، سهام به طور پیش‌فرض در طبقه FVPL قرار می‌گیرد. اما استاندارد یک انتخاب جایگزین ارائه می‌دهد. شرکت‌ها می‌توانند در زمان شناخت اولیه، به صورت برگشت‌ناپذیر، یک سرمایه‌گذاری سهامی را در طبقه FVOCI طبقه‌بندی کنند. این انتخاب فقط برای سهامی مجاز است که برای معامله نگهداری نمی‌شوند. در این حالت، تغییرات ارزش منصفانه به OCI منتقل می‌شود. نکته حیاتی اینجاست که این مبالغ هرگز به سود و زیان بازیافت نمی‌شوند. حتی زمانی که سهام فروخته می‌شود، سود یا زیان انباشته در OCI باقی می‌ماند. این قانون سختگیرانه باعث شده است که این انتخاب چندان رایج نباشد.

بخش ۶: شناسایی سود و زیان و کاهش ارزش سرمایه‌گذاری‌ها

۶-۱. آشنایی با مدل زیان اعتباری مورد انتظار (ECL)

یکی از بزرگترین تغییرات IFRS 9، معرفی مدل “زیان اعتباری مورد انتظار” (ECL) است. این مدل جایگزین مدل قدیمی “زیان متحمل شده” در IAS 39 شد. مدل قدیمی واکنشی بود و زیان را تنها پس از وقوع یک رویداد اعتباری شناسایی می‌کرد. اما مدل ECL یک رویکرد آینده‌نگر و پیشگیرانه دارد. این مدل شرکت‌ها را ملزم می‌کند تا زیان‌های اعتباری احتمالی را زودتر شناسایی کنند. برای این کار، باید از اطلاعات گذشته، شرایط فعلی و پیش‌بینی‌های آینده استفاده شود. این مدل برای تمام دارایی‌های طبقه‌بندی شده به بهای تمام شده مستهلک شده و ابزارهای بدهی در طبقه FVOCI اعمال می‌شود. پیاده‌سازی این مدل نیازمند سیستم‌ها، داده‌ها و مهارت‌های جدیدی در زمینه پیش‌بینی ریسک است.

بخش ۷: نتیجه‌گیری: مدیریت هوشمندانه و افشای شفاف سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت

۷-۱. خلاصه رویکرد IFRS 9 و مزایای آن

استاندارد IFRS 9 یک چارچوب منطقی و مبتنی بر اصول برای حسابداری ابزارهای مالی فراهم می‌کند. این استاندارد با الزام به انجام آزمون‌های SPPI و مدل کسب‌وکار، طبقه‌بندی حسابداری را به استراتژی واقعی کسب‌وکار نزدیک‌تر می‌کند. این رویکرد به جای تکیه بر نیت مدیریت، بر واقعیت‌های قابل مشاهده تمرکز دارد. در نتیجه، صورت‌های مالی تصویر دقیق‌تری از عملکرد و ریسک‌های شرکت ارائه می‌دهند. علاوه بر این، مدل زیان اعتباری مورد انتظار، شفافیت را در مورد ریسک‌های اعتباری افزایش می‌دهد. این مدل به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا سلامت مالی یک شرکت را بهتر ارزیابی کنند. در مجموع، IFRS 9 گامی مهم به سوی گزارشگری مالی باکیفیت‌تر و مفیدتر است.

۷-۲. اهمیت افشای مناسب سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت (اشاره به IFRS 7)

قضاوت‌های انجام شده تحت IFRS 9 باید با افشای کامل و شفاف همراه باشد. استاندارد IFRS 7 (ابزارهای مالی: افشا) این مسئولیت را بر عهده شرکت‌ها می‌گذارد. IFRS 9 به مدیریت اجازه قضاوت می‌دهد، به خصوص در ارزیابی مدل کسب‌وکار. در مقابل، IFRS 7 شرکت‌ها را ملزم می‌کند تا اطلاعات کیفی و کمی گسترده‌ای را افشا کنند. این اطلاعات باید ماهیت و میزان ریسک‌های ناشی از ابزارهای مالی را نشان دهد. ریسک‌های اعتباری، نقدینگی و بازار باید به تفصیل توضیح داده شوند. در واقع، این دو استاندارد مکمل یکدیگر هستند. IFRS 9 اجازه قضاوت می‌دهد و IFRS 7 شفافیت در مورد آن قضاوت‌ها را تضمین می‌کند. این امر به استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی اطمینان می‌دهد که می‌توانند استراتژی شرکت و ریسک‌های آن را درک کنند.

————————————————————————————-

برای دریافت مشاوره و نیز آگاهی کامل از شرایط ارائه خدمات با ما در تماس باشید :

تلفن ۱ :  ۰۲۱۸۸۱۹۱۴۸۲

تلفن ۲ :  ۰۲۱۸۸۱۹۱۴۸۳

فکس :    ۸۸۲۰۵۷۶۶   ۲۱  ۹۸++