نگاهی به استاندارد بین‌المللی IFRS 7 : ابزارهای مالی: افشا
استاندارد بین‌المللی IFRS 7 با عنوان «ابزارهای مالی: افشا» نقشی با اهمیت در افزایش شفافیت و درک صورت‌های مالی شرکت‌ها دارد . این استاندارد، الزامات جامعی را برای افشای اطلاعات مربوط به ابزارهای مالی تعیین می‌کند و به استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی امکان می‌دهد تا اهمیت این ابزارها را برای وضعیت مالی و عملکرد واحد تجاری، و همچنین ماهیت و میزان ریسک‌های ناشی از آن‌ها را ارزیابی کنند.
1. درک استاندارد بین‌المللی IFRS 7 : ابزارهای مالی: افشا
هسته اصلی هدف: افزایش شفافیت در گزارشگری مالی
هدف اصلی استاندارد بین‌المللی IFRS 7 الزام واحدهای تجاری به ارائه افشاگری‌هایی در صورت‌های مالی خود است که استفاده‌کنندگان را قادر می‌سازد تا موارد زیر را ارزیابی کنند:
- اهمیت ابزارهای مالی برای وضعیت مالی و عملکرد واحد تجاری.
- ماهیت و میزان ریسک‌های ناشی از ابزارهای مالی که واحد تجاری در طول دوره و در تاریخ گزارشگری در معرض آن‌ها قرار دارد، و چگونگی مدیریت این ریسک‌ها توسط واحد تجاری.
این هدف بسیار مهم است زیرا ابزارهای مالی می‌توانند پیچیده باشند و تأثیر قابل توجهی بر سلامت مالی و پروفایل ریسک یک شرکت داشته باشند. شفافیت به سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر ذینفعان اجازه می‌دهد تا تصمیمات آگاهانه‌ای اتخاذ کنند.
استاندارد بین‌المللی IFRS 7 دارای یک تمرکز دوگانه است. از یک سو، به دنبال شفاف‌سازی تأثیر ابزارهای مالی بر خودِ صورت‌های مالی (اهمیت آن‌ها) است و از سوی دیگر، به دنبال روشن ساختن تأثیر بالقوه آتی ناشی از ریسک‌های مرتبط با این ابزارها است. این رویکرد دوگانه تضمین می‌کند که استفاده‌کنندگان دیدگاهی جامع به دست آورند. تهیه‌کنندگان صورت‌های مالی نه تنها باید به ارقام مندرج در ترازنامه و صورت سود و زیان توجه کنند، بلکه باید به اطلاعات روایی و داده‌هایی که “چرا” و سناریوهای “چه می‌شود اگر” مرتبط با آن ارقام را توضیح می‌دهند نیز بپردازند.
دامنه کاربرد: چه ابزارهای مالی و واحدهای تجاری تحت پوشش قرار می‌گیرند؟
استاندارد بین‌المللی IFRS 7 برای تمام واحدهای تجاری و برای تمام انواع ابزارهای مالی کاربرد دارد، به جز مواردی که به طور خاص مستثنی شده‌اند (مانند منافع در شرکت‌های فرعی، وابسته و مشارکت‌های خاص که طبق استانداردهای دیگر حسابداری می‌شوند، حقوق و تعهدات کارفرمایان تحت برنامه‌های مزایای کارکنان، و اکثر قراردادهای بیمه – هرچند IFRS 17 تعاملاتی با آن دارد). دامنه وسیع این استاندارد، قابلیت کاربرد گسترده و قابلیت مقایسه بین واحدهای تجاری مختلف که ابزارهای مالی نگهداری می‌کنند را تضمین می‌کند.
لازم به ذکر است که استاندارد بین‌المللی IFRS 7 در خلاء عمل نمی‌کند. در حالی که IFRS 7 استاندارد اصلی برای افشای اطلاعات مربوط به ابزارهای مالی است، اصول شناخت و اندازه‌گیری عمدتاً در استاندارد IFRS 9 (ابزارهای مالی) و پیش از آن در IAS 39 قرار داشتند. این موضوع نشان می‌دهد که درک کامل حسابداری ابزارهای مالی نیازمند آگاهی از IFRS 9 (برای شناخت و اندازه‌گیری) و IFRS 7 (برای افشا) است.
اصل بنیادین: ارزیابی اهمیت و ریسک‌ها
این اصل، که مستقیماً از هدف استاندارد نشأت می‌گیرد، راهنمای تمام الزامات افشا در استاندارد بین‌المللی IFRS 7 است. این اصل بر ارائه اطلاعاتی تأکید دارد که برای تصمیم‌گیری مفید باشد.1 صرفاً رعایت فهرستی از قوانین مطرح نیست، بلکه انتقال اطلاعات معنادار اهمیت دارد.
2. طبقه‌بندی ابزارهای مالی: بنیان افشا
مفهوم «طبقات» در استاندارد بین‌المللی IFRS 7
واحدهای تجاری باید ابزارهای مالی خود را به طبقاتی گروه‌بندی کنند که با ماهیت اطلاعات ارائه شده مناسب بوده و ویژگی‌های آن ابزارهای مالی را در نظر بگیرد. اطلاعات کافی باید ارائه شود تا امکان تطبیق با اقلام ارائه شده در صورت وضعیت مالی (ترازنامه) فراهم گردد. این طبقه‌بندی اساسی است زیرا طبقات مختلف ابزارهای مالی دارای پروفایل‌های ریسک و بازده متفاوت و مبانی اندازه‌گیری متفاوتی هستند. تجمیع اقلام غیر مشابه، اطلاعات مهم را پنهان می‌کند.
عبارت “مناسب با ماهیت اطلاعات ارائه شده و با در نظر گرفتن ویژگی‌های آن ابزارهای مالی” نشان می‌دهد که قضاوت مدیریت در این زمینه ضروری است. فهرست یکسانی از طبقات برای همه وجود ندارد. بنابراین، واحدهای تجاری باید در نظر بگیرند که چه سطحی از تفکیک برای استفاده‌کنندگان آن‌ها معنادار است. به عنوان مثال، وام‌ها و دریافتنی‌ها ممکن است بر اساس نوع وام‌گیرنده یا منطقه جغرافیایی بیشتر تفکیک شوند، اگر این موارد نشان‌دهنده ویژگی‌های ریسک متفاوتی باشند.
علاوه بر این، طبقه‌بندی برای اهداف افشا به شدت تحت تأثیر نحوه برخورد حسابداری تحت IFRS 9 است. دسته‌بندی‌های افشا در استاندارد بین‌المللی IFRS 7 (مانند دارایی‌های مالی اندازه‌گیری شده به ارزش منصفانه از طریق سود و زیان، بهای تمام شده مستهلک شده) مستقیماً با دسته‌بندی‌های اندازه‌گیری در IFRS 9 همسو هستند. این امر بر ارتباط متقابل این استانداردها تأکید می‌کند.
3. افشای اهمیت ابزارهای مالی
در صورت وضعیت مالی (ترازنامه)
دسته‌بندی دارایی‌های مالی و بدهی‌های مالی:
واحدهای تجاری باید مبالغ دفتری هر یک از دسته‌های دارایی مالی و بدهی مالی را، یا در متن ترازنامه یا در یادداشت‌های توضیحی، افشا کنند. این دسته‌بندی، تفکیک روشنی از نحوه اندازه‌گیری و طبقه‌بندی ابزارهای مالی واحد تجاری ارائه می‌دهد که برای درک تأثیر آن‌ها بر وضعیت مالی اساسی است.
این دسته‌ها شامل موارد زیر است:
- دارایی‌های مالی اندازه‌گیری شده به ارزش منصفانه از طریق سود و زیان (FVTPL)، با نمایش جداگانه آن‌هایی که برای معامله نگهداری می‌شوند و آن‌هایی که در شناخت اولیه چنین تعیین شده‌اند.
- سرمایه‌گذاری‌های نگهداری شده تا سررسید (مربوط به واحدهایی که هنوز IFRS 9 را به طور کامل اجرا نکرده‌اند یا برای برخی کاربردهای خاص).
- وام‌ها و دریافتنی‌ها.
- دارایی‌های آماده برای فروش (مربوط به واحدهایی که هنوز IFRS 9 را به طور کامل اجرا نکرده‌اند یا برای برخی کاربردهای خاص مانند سرمایه‌گذاری در سهام از طریق سایر اقلام سود و زیان جامع (OCI)).
- بدهی‌های مالی اندازه‌گیری شده به ارزش منصفانه از طریق سود و زیان (FVTPL)، با نمایش جداگانه آن‌هایی که برای معامله نگهداری می‌شوند و آن‌هایی که در شناخت اولیه چنین تعیین شده‌اند.
- بدهی‌های مالی اندازه‌گیری شده به بهای تمام شده مستهلک شده.
موارد خاص برای ابزارهای تعیین شده به Fair Value Through Profit or Loss :
افشاهای ویژه‌ای برای دارایی‌ها و بدهی‌های مالی که برای اندازه‌گیری به FVTPL تعیین شده‌اند، الزامی است. این شامل افشا در مورد ریسک اعتباری و ریسک بازار، تغییرات در ارزش‌های منصفانه قابل انتساب به این ریسک‌ها، و روش‌های اندازه‌گیری است. گزینه ارزش منصفانه می‌تواند در شرایط خاص برای کاهش عدم تطابق حسابداری انتخاب شود و این افشاهای اضافی به استفاده‌کنندگان کمک می‌کند تا تأثیر این انتخاب را درک کنند.
تجدید طبقه‌بندی:
افشای تجدید طبقه‌بندی ابزارهای مالی از یک دسته به دسته دیگر (مثلاً از ارزش منصفانه به بهای تمام شده مستهلک شده یا بالعکس) و دلایل چنین تجدید طبقه‌بندی‌هایی الزامی است. استاندارد IFRS 9 تجدید طبقه‌بندی‌ها را به طور قابل توجهی محدود می‌کند. هنگامی که این اتفاق رخ می‌دهد (مثلاً به دلیل تغییر در مدل کسب‌وکار برای مدیریت دارایی‌های مالی)، استفاده‌کنندگان باید تأثیر آن را درک کنند.
وثیقه: تعهد شده و نگهداری شده:
مبلغ دفتری دارایی‌های مالی که به عنوان وثیقه برای بدهی‌ها یا بدهی‌های احتمالی تعهد شده‌اند، و شرایط و ضوابط مربوط به آن باید افشا شود. همچنین، ارزش منصفانه وثیقه نگهداری شده (دارایی‌های مالی یا غیرمالی) که واحد تجاری مجاز به فروش یا تعهد مجدد آن است، و مبلغی که واقعاً فروخته یا مجدداً تعهد شده است، باید افشا گردد. وثیقه تعهد شده نشان‌دهنده دارایی‌های محدود شده است که بر نقدینگی و انعطاف‌پذیری مالی تأثیر می‌گذارد. وثیقه نگهداری شده که می‌تواند مجدداً تعهد شود، منبع بالقوه تأمین مالی را فراهم می‌کند یا می‌تواند تعهداتی ایجاد کند.
ذخیره کاهش ارزش اعتباری (مطالبات مشکوک‌الوصول):
ارائه صورت تطبیقی برای حساب ذخیره کاهش ارزش اعتباری بر اساس طبقه دارایی‌های مالی الزامی است.2 این صورت تطبیق، گردش حساب ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول را نشان می‌دهد و به استفاده‌کنندگان در ارزیابی برآوردهای مدیریت از زیان‌های اعتباری و کیفیت دارایی‌های مالی کمک می‌کند. این موضوع مستقیماً به مدل زیان اعتباری مورد انتظار (ECL) در IFRS 9 مرتبط است.
ابزارهای مالی ترکیبی و مشتقه های تعبیه شده:
اطلاعات مربوط به ابزارهای مالی ترکیبی با چندین مشتقه تعبیه شده که ارزش‌های آن‌ها به یکدیگر وابسته هستند (مانند اوراق قرضه قابل تبدیل با یک اختیار خرید تعبیه شده) باید افشا شود.4 این ابزارها می‌توانند پیچیده باشند و افشا به استفاده‌کنندگان کمک می‌کند تا اجزای آن‌ها و تأثیر بالقوه‌شان را درک کنند.
نکول و نقض قراردادهای وام:
جزئیات هرگونه نکول در طول دوره در مورد وام‌های پرداختنی و هرگونه نقض شرایط قرارداد وام باید افشا شود.4 نکول و نقض قرارداد می‌تواند عواقب قابل توجهی، از جمله تسریع در بازپرداخت بدهی، داشته باشد و شاخص‌های کلیدی مشکلات مالی هستند.
در صورت سود و زیان جامع (صورت سود و زیان)
تفکیک درآمد، هزینه، سود و زیان:
اقلام درآمد، هزینه، سود و زیان، با افشای جداگانه سود و زیان ناشی از هر دسته از ابزارهای مالی (مانند FVTPL، بهای تمام شده مستهلک شده) باید افشا شوند.4 این امر به استفاده‌کنندگان کمک می‌کند تا عوامل محرک عملکرد مرتبط با ابزارهای مالی را درک کنند. این تفکیک به استفاده‌کنندگان اجازه می‌دهد تا نحوه مشارکت یا کاهش ابزارهای مالی در عملکرد واحد تجاری را تجزیه و تحلیل کنند. این صرفاً یک عدد خالص نیست، بلکه روایتی از منشأ سود و زیان در پرتفوی ابزارهای مالی است که به تحلیلگران امکان ارزیابی کیفیت و پایداری سود حاصل از ابزارهای مالی را می‌دهد.
درآمد و هزینه بهره:
کل درآمد بهره و کل هزینه بهره (محاسبه شده با استفاده از روش نرخ بهره مؤثر) برای ابزارهای مالی که به FVTPL اندازه‌گیری نمی‌شوند، باید افشا شود. بهره، جزء اصلی بازده یا هزینه برای بسیاری از ابزارهای مالی است.
درآمد و هزینه کارمزد:
درآمد و هزینه کارمزد (به غیر از مبالغ منظور شده در تعیین نرخ بهره مؤثر) ناشی از دارایی‌ها/بدهی‌های مالی و فعالیت‌های امانی/نمایندگی باید افشا شود. کارمزدها می‌توانند منبع درآمد قابل توجهی برای مؤسسات مالی و سایر واحدها باشند.
زیان‌های کاهش ارزش شناسایی شده:
مبلغ زیان‌های کاهش ارزش بر اساس طبقه دارایی‌های مالی باید افشا شود. همچنین، درآمد بهره مربوط به دارایی‌های مالی کاهش ارزش یافته نیز باید افشا گردد.4 این امر تأثیر وخامت اعتبار بر سود یا زیان را برجسته می‌کند.
سایر افشاهای کلیدی که نشان‌دهنده اهمیت هستند
رویه‌های حسابداری برای ابزارهای مالی:
رویه‌های حسابداری بااهمیت برای ابزارهای مالی، از جمله معیارهای تعیین ابزارها به FVTPL، تعیین دارایی‌ها به عنوان آماده برای فروش (در صورت کاربرد)، حسابداری خریدهای/فروش‌های عادی، و معیارهای تعیین زیان‌های کاهش ارزش و حذف از حساب‌ها، باید افشا شوند.1 این رویه‌ها برای درک چگونگی استخراج اعداد مربوط به ابزارهای مالی ضروری هستند.
افشاهای حسابداری پوشش ریسک: یک نمای کلی:
هنگامی که حسابداری پوشش ریسک اعمال می‌شود، اطلاعات گسترده‌ای در مورد استراتژی مدیریت ریسک، مبلغ، زمان‌بندی و عدم قطعیت جریان‌های نقدی آتی، و تأثیرات حسابداری پوشش ریسک بر وضعیت مالی و عملکرد مورد نیاز است. این شامل افشا برای پوشش‌های ارزش منصفانه، پوشش‌های جریان نقدی، و پوشش‌های خالص سرمایه‌گذاری در عملیات خارجی است. حسابداری پوشش ریسک پیچیده است و هدف آن انعکاس فعالیت‌های مدیریت ریسک در صورت‌های مالی است. این افشاها شفافیت را در مورد این فعالیت‌ها فراهم می‌کنند.
اندازه‌گیری ارزش منصفانه: سلسله مراتب سه‌سطحی (سطح 1، 2، 3):
برای ابزارهای مالی اندازه‌گیری شده به ارزش منصفانه، ارزش منصفانه برای هر طبقه، اغلب بر اساس سطح در سلسله مراتب ارزش منصفانه، باید افشا شود.
- سطح 1: قیمت‌های اعلام شده (تعدیل نشده) در بازارهای فعال برای دارایی‌ها یا بدهی‌های یکسان.
- سطح 2: ورودی‌های غیر از قیمت‌های اعلام شده در سطح که به طور مستقیم یا غیرمستقیم قابل مشاهده هستند.
- سطح 3: ورودی‌های غیرقابل مشاهده.
این سلسله مراتب، قابلیت اتکا و ذهنیت اندازه‌گیری‌های ارزش منصفانه را نشان می‌دهد. ورودی‌های سطح 3 ذهنی‌ترین هستند و نیازمند افشاهای گسترده‌تری در مورد مفروضات و تحلیل حساسیت هستند. بسیاری از الزامات افشا، به ویژه در مورد ابزارهای FVTPL و سلسله مراتب ارزش منصفانه، بر اهمیت فزاینده ارزش منصفانه در گزارشگری مالی تأکید دارند. استاندارد، شفافیت در مورد چگونگی تعیین این ارزش‌های منصفانه را، به ویژه هنگامی که از ورودی‌های غیرقابل مشاهده (سطح 3) استفاده می‌شود، الزامی می‌کند. این بدان معناست که واحدهای تجاری به فرآیندها و کنترل‌های ارزش‌گذاری قوی نیاز دارند و استفاده‌کنندگان باید افشاهای ارزش منصفانه سطح 3 را به دلیل ذهنیت ذاتی آن‌ها به دقت ارزیابی کنند.
4. تشریح ماهیت و میزان ریسک‌های ناشی از ابزارهای مالی
رویکرد کلی: افشاهای کیفی و کمی
برای هر نوع ریسک ناشی از ابزارهای مالی، واحدهای تجاری باید موارد زیر را افشا کنند:
- افشاهای کیفی: در معرض قرار گرفتن ریسک و چگونگی ایجاد آن؛ اهداف، سیاست‌ها و فرآیندهای مدیریت ریسک (شامل روش‌های مورد استفاده برای اندازه‌گیری ریسک)؛ و تغییرات این موارد نسبت به دوره قبل.
- افشاهای کمی: خلاصه داده‌های کمی در مورد در معرض قرار گرفتن آن ریسک در تاریخ گزارشگری. این اطلاعات بر اساس اطلاعاتی است که به طور داخلی به مدیران اصلی ارائه می‌شود. تمرکز ریسک نیز باید افشا شود.
این رویکرد دوگانه، هم درک روایی از مدیریت ریسک و هم داده‌های عددی برای ارزیابی میزان در معرض قرار گرفتن ریسک را فراهم می‌کند. تأکید بر “اهداف، سیاست‌ها و فرآیندهای مدیریت” و “اطلاعات ارائه شده به طور داخلی به مدیران اصلی” به این معنی است که این افشاها باید منعکس‌کننده نحوه واقعی مدیریت ریسک توسط واحد تجاری باشند، نه فقط متون کلیشه‌ای. این امر افشاها را مرتبط‌تر می‌کند، اما همچنین به این معنی است که استفاده‌کنندگان باید ارزیابی کنند که آیا رویکرد مدیریت، قوی و مناسب برای پروفایل ریسک واحد تجاری است یا خیر.
جدول 4.1: خلاصه حوزه‌های کلیدی افشای ریسک (کیفی و کمی)
| نوع ریسک | افشاهای کیفی کلیدی | افشاهای کمی کلیدی |
| ریسک اعتباری | شیوه‌های مدیریت ریسک اعتباری، نحوه تعیین افزایش قابل توجه ریسک اعتباری (SICR)، تعاریف نکول، سیاست‌های حذف از حساب. | صورت تطبیق ذخیره کاهش ارزش، اطلاعات وثیقه، کیفیت اعتبار و میزان در معرض بودن ریسک بر اساس درجه‌بندی اعتباری. |
| ریسک نقدینگی | شرح نحوه مدیریت ریسک نقدینگی ذاتی در تحلیل سررسید. | تحلیل سررسید بدهی‌های مالی (جریان‌های نقدی قراردادی تنزیل نشده)، تسهیلات اعتباری استفاده نشده. |
| ریسک بازار | اهداف، سیاست‌ها و فرآیندهای مدیریت هر نوع ریسک بازار (ارز، نرخ بهره، سایر قیمت‌ها)، روش‌ها و مفروضات تحلیل حساسیت. | تحلیل حساسیت برای هر نوع ریسک بازار (تأثیر بر سود یا زیان و حقوق صاحبان سهام)، یا تحلیل جایگزین مانند ارزش در معرض ریسک (VaR) در صورت استفاده توسط مدیریت. |
ریسک اعتباری: درک زیان‌های بالقوه (IFRS 7.35F-M, IFRS 7.36)
شیوه‌های مدیریت ریسک اعتباری:
واحد تجاری باید شیوه‌های مدیریت ریسک اعتباری خود و چگونگی ارتباط آن‌ها با شناخت و اندازه‌گیری زیان‌های اعتباری مورد انتظار (ECLs) را توضیح دهد. این شامل نحوه تعیین افزایش قابل توجه ریسک اعتباری (SICR)، تعاریف نکول، نحوه گروه‌بندی ابزارها برای ارزیابی جمعی ECL، نحوه شناسایی دارایی‌های کاهش ارزش یافته اعتباری، و سیاست‌های حذف از حساب است.8 این اطلاعات، بینشی در مورد چارچوب واحد تجاری برای مدیریت کیفیت اعتبار و محاسبه ذخایر فراهم می‌کند.
ورودی‌ها، مفروضات و تکنیک‌های برآورد برای ECLs:
ورودی‌ها، مفروضات و تکنیک‌های برآورد مورد استفاده برای ECLs، مانند مبنای اندازه‌گیری (احتمال نکول، زیان در صورت نکول، میزان در معرض بودن ریسک در زمان نکول)، نحوه گنجاندن اطلاعات آینده‌نگر، و تغییرات در روش‌ها/مفروضات باید توضیح داده شود.8 ECLs تحت IFRS 9 بسیار قضاوتی هستند؛ این افشاها شفافیت را در مورد آن قضاوت فراهم می‌کنند.
صورت تطبیق ذخیره کاهش ارزش (ذخیره ECL):
صورت تطبیق دقیقی از مانده ابتدای دوره تا مانده انتهای دوره ذخیره کاهش ارزش، با نشان دادن گردش ناشی از ایجاد ابزارهای جدید، قطع شناخت، حذف از حساب، تغییرات در ECL (ECL دوازده ماهه در مقابل ECL طول عمر)، و تعدیلات باید ارائه شود. این باید به طور جداگانه برای مراحل مختلف ریسک اعتباری (ECL دوازده ماهه، ECL طول عمر بدون کاهش ارزش اعتباری، کاهش ارزش اعتباری) نشان داده شود. این یک افشای حیاتی برای درک پویایی ذخایر اعتباری یک واحد تجاری است.
الزامات دقیق مندرج در (IFRS 7.35F-M) تقریباً به طور کامل توسط مدل پیچیده زیان اعتباری مورد انتظار معرفی شده توسط IFRS 9 هدایت می‌شوند. افشا در مورد SICR، اطلاعات آینده‌نگر، و صورت تطبیق چند مرحله‌ای ذخیره کاهش ارزش، همگی پیامدهای مستقیم IFRS 9 هستند.
در نتیجه، افشاهای ریسک اعتباری استاندارد بین‌المللی IFRS 7 پس از IFRS 9 به طور قابل توجهی گسترده‌تر و پیچیده‌تر شده‌اند و واحدهای تجاری را ملزم به ارائه اطلاعات بسیار دقیق‌تری در مورد مدیریت ریسک اعتباری و فرآیندهای ذخیره‌گیری خود می‌کنند. این امر بینش بیشتری را به استفاده‌کنندگان ارائه می‌دهد اما برای تفسیر صحیح نیز به سطح بالاتری از پیچیدگی نیاز دارد.
وثیقه و سایر بهبودهای اعتباری:
اطلاعات مربوط به وثیقه نگهداری شده و سایر بهبودهای اعتباری، شامل توضیحات روایی از ماهیت و کیفیت، و اطلاعات کمی برای دارایی‌های کاهش ارزش یافته اعتباری باید افشا شود. این نشان می‌دهد که چگونه ریسک اعتباری کاهش می‌یابد.
کیفیت اعتبار و میزان در معرض بودن ریسک بر اساس درجه‌بندی اعتباری:
مبلغ دفتری ناخالص دارایی‌های مالی و میزان در معرض بودن ریسک اعتباری در تعهدات وام/ضمانت‌نامه‌های مالی بر اساس درجه‌بندی ریسک اعتباری، به طور جداگانه برای مراحل مختلف ECL، باید افشا شود.8 این اطلاعات، نمایی از پروفایل کیفیت اعتبار پرتفوی واحد تجاری ارائه می‌دهد.
به عنوان مثال، گزارش سالانه شرکت زیمنس (Siemens) جزئیاتی از سیستم مدیریت ریسک اعتباری، بررسی‌های اعتباری، تحلیل کاهش ارزش ECL و ارزیابی تمرکز ریسک خود را ارائه می‌دهد که نشان‌دهنده نحوه کاربرد این اصول توسط یک شرکت است.9
ریسک نقدینگی: مدیریت تعهدات جریان نقدی (IFRS 7.39, IFRS 7.40)
تحلیل سررسید بدهی‌های مالی:
تحلیل سررسید برای بدهی‌های مالی غیر مشتقه (شامل قراردادهای ضمانت‌نامه مالی صادر شده) و برای بدهی‌های مالی مشتقه، با نشان دادن سررسیدهای قراردادی باقیمانده، باید ارائه شود. این تحلیل باید از جریان‌های نقدی تنزیل نشده استفاده کند. این به استفاده‌کنندگان کمک می‌کند تا توانایی واحد تجاری را برای ایفای تعهدات مالی خود در سررسید ارزیابی کنند. الزام به اینکه تحلیل سررسید بر اساس جریان‌های نقدی قراردادی تنزیل نشده باشد، مهم است. این با مبالغ دفتری در ترازنامه که معمولاً تنزیل شده‌اند، متفاوت است. این امر نگاهی خام به کل جریان‌های نقدی خروجی که یک واحد تجاری به آن‌ها متعهد است، ارائه می‌دهد که برای ارزیابی نیازهای نقدینگی در بدترین حالت، به جای صرفاً ارزش فعلی آن تعهدات، حیاتی است.
جدول 4.2: الگوی نمونه تحلیل سررسید قراردادی (تنزیل نشده)
| طبقات بدهی‌های مالی (مثال) | مبلغ دفتری | کل جریان‌های نقدی قراردادی تنزیل نشده | عندالمطالبه | کمتر از 3 ماه | 3 تا 12 ماه | 1 تا 5 سال | بیش از 5 سال |
| حساب‌های پرداختنی تجاری | XXX | XXX | XXX | XXX | XXX | XXX | XXX |
| تسهیلات مالی دریافتی | XXX | XXX | XXX | XXX | XXX | XXX | XXX |
| بدهی‌های اجاره | XXX | XXX | XXX | XXX | XXX | XXX | XXX |
| بدهی‌های مشتقه | XXX | XXX | XXX | XXX | XXX | XXX | XXX |
نحوه مدیریت ریسک نقدینگی توسط واحد تجاری:
توضیح روایی از نحوه مدیریت ریسک نقدینگی ذاتی در تحلیل سررسید توسط واحد تجاری باید ارائه شود. این امر استراتژی‌های واحد تجاری را برای اطمینان از داشتن منابع نقد کافی توضیح می‌دهد. به عنوان مثال، گزارش سالانه HSBC نمونه‌ای از تحلیل سررسید برای برخی بدهی‌های قرارداد بیمه قابل پرداخت عندالمطالبه ارائه می‌دهد ، و گزارش زیمنس به مدیریت ریسک نقدینگی خود از طریق واحد خزانه‌داری اشاره می‌کند.
ریسک بازار: پیمایش نوسانات بازار (IFRS 7.40-42)
انواع ریسک بازار:
ریسک بازار شامل ریسک نرخ ارز، ریسک نرخ بهره و سایر ریسک‌های قیمت (مانند قیمت سهام، قیمت کالاها) است. واحدهای تجاری از طریق ابزارهای مالی خود در معرض این ریسک‌ها قرار دارند.
تحلیل حساسیت:
برای هر نوع ریسک بازار، تحلیل حساسیتی که نشان می‌دهد چگونه سود یا زیان و حقوق صاحبان سهام تحت تأثیر تغییرات منطقاً ممکن در متغیر ریسک مربوطه در تاریخ گزارشگری قرار گرفته‌اند، باید افشا شود. روش‌ها و مفروضات مورد استفاده، و تغییرات نسبت به دوره قبل نیز باید افشا شوند. این تحلیل، برآورد کمی از آسیب‌پذیری واحد تجاری در برابر حرکات بازار ارائه می‌دهد. عبارت “تغییرات منطقاً ممکن” در متغیر ریسک برای تحلیل حساسیت ، عنصر قضاوت را وارد می‌کند. آنچه “منطقاً ممکن” است می‌تواند بر اساس واحد تجاری، شرایط بازار و ریسک خاص متفاوت باشد. بنابراین، استفاده‌کنندگان برای تفسیر صحیح تحلیل حساسیت، باید مفروضاتی را که مدیریت برای این تغییرات در نظر گرفته است، درک کنند. افشای روش‌ها و مفروضات در این زمینه بسیار حیاتی است.
افشاهای جایگزین ریسک بازار (مانند ارزش در معرض ریسک – VaR):
اگر واحد تجاری تحلیل حساسیتی مانند VaR تهیه کند که وابستگی‌های متقابل بین متغیرهای ریسک را منعکس کرده و از آن برای مدیریت ریسک‌های مالی استفاده کند، می‌تواند به جای تحلیل فوق از آن استفاده نماید. افشاهای خاصی در مورد روش، پارامترها و محدودیت‌ها مورد نیاز است.8 VaR یک معیار پیچیده‌تر است که توسط برخی، به ویژه مؤسسات مالی، استفاده می‌شود.
به عنوان مثال، گزارش زیمنس تحلیل حساسیتی برای ریسک نرخ بهره بر سپرده‌های خود ارائه می‌دهد و پوشش ریسک نرخ ارز خود را مورد بحث قرار می‌دهد. گزارش HSBC نیز به استفاده از تحلیل حساسیت، VaR و آزمون تنش برای ریسک بازار اشاره می‌کند.
5. موضوع ویژه: انتقال دارایی‌های مالی (IFRS 7.42A-D)
الزامات افشای دقیق برای انتقال دارایی‌های مالی منعکس‌کننده پیچیدگی قوانین قطع شناخت تحت IFRS 9 (و پیش از آن IAS 39) است. تعیین اینکه آیا کنترل واقعاً منتقل شده است یا خیر، می‌تواند پیچیده باشد. این افشاها برای استفاده‌کنندگان حیاتی هستند تا ترتیبات تأمین مالی خارج از ترازنامه یا موقعیت‌هایی را که یک واحد تجاری برخی ریسک‌ها یا پاداش‌های مرتبط با دارایی‌هایی را که دیگر در ترازنامه آن نیستند، حفظ می‌کند، درک کنند.
افشا برای دارایی‌های منتقل شده که به طور کامل قطع شناخت نشده‌اند:
اگر واحد تجاری دارایی‌های مالی را منتقل کند اما انتقال واجد شرایط قطع شناخت نباشد (مثلاً در برخی موارد تبدیل به اوراق بهادار کردن یا قراردادهای بازخرید)، افشاهای خاصی مورد نیاز است. این موارد شامل ماهیت دارایی‌ها، ماهیت ریسک‌ها و پاداش‌های مالکیت که واحد تجاری همچنان در معرض آن‌ها قرار دارد، و مبالغ دفتری دارایی‌ها و بدهی‌های مرتبط است. این امر شفافیت را در زمانی که واحد تجاری همچنان در معرض ریسک دارایی‌هایی است که به طور قانونی منتقل کرده، تضمین می‌کند.
افشا برای دارایی‌های قطع شناخت شده با مشارکت مستمر:
حتی اگر دارایی‌ها قطع شناخت شوند، اگر واحد تجاری مشارکت مستمر داشته باشد (مثلاً از طریق قراردادهای خدماتی یا ضمانت‌نامه‌ها)، افشاها برای کمک به استفاده‌کنندگان در درک آن مشارکت مستمر مورد نیاز است. این به موقعیت‌هایی می‌پردازد که معیارهای قطع شناخت برآورده شده‌اند، اما واحد تجاری هنوز نوعی ارتباط با دارایی‌های منتقل شده دارد.
6. افشای سرمایه تحت استاندارد بین‌المللی IFRS 7
در حالی که الزامات اصلی برای افشای سرمایه در IAS 1 «ارائه صورت‌های مالی» قرار دارد، استاندارد بین‌المللی IFRS 7 قبلاً حاوی راهنمایی‌هایی بود و برخی از واحدهای تجاری هنوز افشاهای سرمایه به سبک استاندارد بین‌المللی IFRS 7 ارائه می‌دهند. این شامل اطلاعات کیفی در مورد اهداف، سیاست‌ها و فرآیندهای واحد تجاری برای مدیریت سرمایه است. این به استفاده‌کنندگان کمک می‌کند تا درک کنند که چگونه یک واحد تجاری ساختار سرمایه خود را برای حمایت از عملیات و رشد خود، و برای برآوردن الزامات قانونی (در صورت وجود) مدیریت می‌کند.
اطلاعات کمی در مورد آنچه واحد تجاری به عنوان سرمایه در نظر می‌گیرد، اینکه آیا با اهداف سرمایه‌ای (داخلی یا خارجی) مطابقت داشته است یا خیر، و در صورت عدم تطابق، پیامدهای آن نیز باید افشا شود.6 این اطلاعات بینشی در مورد کفایت سرمایه واحد تجاری ارائه می‌دهد. اگرچه پیش‌نویس استاندارد بین‌المللی IFRS 7 این افشاهای سرمایه را پیشنهاد کرده بود 6 و IAS 1 اکنون استاندارد اصلی برای این موارد است، روح این افشاها (شفافیت در مورد مدیریت سرمایه) همچنان حیاتی است و اغلب اطلاعات ریسک ابزارهای مالی را تکمیل می‌کند. بنابراین، درک مدیریت سرمایه یک واحد تجاری برای ارزیابی ثبات مالی کلی آن، که با ریسک‌های ناشی از ابزارهای مالی آن مرتبط است، ضروری است.
7. به‌روز بودن: تاریخ اجرا و اصلاحات کلیدی استاندارد بین‌المللی IFRS 7
IFRS 7 یک استاندارد ایستا نیست. تاریخچه اصلاحات و فهرست تغییرات اخیر/آتی به وضوح نشان می‌دهد که این استاندارد در پاسخ به تغییرات در سایر IFRSها (به ویژه IFRS 9)، شیوه‌های مالی جدید (مانند تأمین مالی زنجیره تأمین) و نیازهای استفاده‌کنندگان تکامل می‌یابد. یادگیری مستمر و نظارت بر به‌روزرسانی‌های IASB برای هر کسی که با استاندارد بین‌المللی IFRS 7 کار می‌کند، ضروری است. هدف این استاندارد، حفظ ارتباط خود در دنیای مالی دائماً در حال تغییر است.
تاریخ اجرای اولیه:
استاندارد بین‌المللی IFRS 7 در آگوست 2005 صادر شد و برای دوره‌های سالانه شروع شده در یا پس از 1 ژانویه 2007 لازم‌الاجرا گردید.
تغییرات اخیر قابل توجه و پیامدهای آن‌ها:
استاندارد IFRS 7 به طور منظم اصلاح می‌شود. اصلاحات کلیدی اخیر شامل موارد زیر است:
- همسویی با IFRS 9 (ابزارهای مالی): تغییرات قابل توجه در افشای ریسک، به ویژه ریسک اعتباری (مدل ECL).
- ترتیبات تأمین مالی زنجیره تأمین (اصلاحات IAS 7 و IFRS 7): افشاهای جدید برای ارزیابی تأثیرات بر بدهی‌ها، جریان‌های نقدی و ریسک نقدینگی. لازم‌الاجرا از 1 ژانویه 2024.8
- اصلاحات طبقه‌بندی و اندازه‌گیری ابزارهای مالی (IFRS 9 و IFRS 7): اصلاحات بیشتر، لازم‌الاجرا از 1 ژانویه 2026، با امکان اجرای زودتر از موعد تحت شرایط خاص.8
برای تهیه‌کنندگان و استفاده‌کنندگان بسیار حیاتی است که از اصلاحات مطلع باشند زیرا می‌توانند الزامات افشا را به طور قابل توجهی تغییر دهند.
اعمال قضاوت‌های مربوط به اهمیت:
استانداردهای IFRS حداقل الزامات افشا را تعیین می‌کنند، اما این موارد تنها در صورتی اعمال می‌شوند که اطلاعات برای واحد تجاری بااهمیت باشد. افشای اطلاعات بی‌اهمیت می‌تواند از مربوط بودن بکاهد. بیانیه عملی شماره 2: «اعمال قضاوت‌های مربوط به اهمیت» راهنمایی‌هایی در این زمینه ارائه می‌دهد. این امر از شلوغ شدن صورت‌های مالی با اطلاعات جزئی جلوگیری می‌کند و بر آنچه واقعاً برای تصمیم‌گیری اهمیت دارد، تمرکز می‌کند.
9. ارزش پایدار افشاهای استاندارد بین‌المللی IFRS 7
در نهایت، افشاهای استاندارد بین‌المللی IFRS 7 اطلاعات حیاتی را فراهم می‌کنند که به سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر ذینفعان کمک می‌کند تا فعالیت‌های ابزارهای مالی یک واحد تجاری، ریسک‌های مرتبط و نحوه مدیریت آن ریسک‌ها را درک کنند. این امر تصمیمات اقتصادی آگاهانه‌تری را امکان‌پذیر می‌سازد. در حالی که تهیه‌کنندگان بر رعایت الزامات تمرکز می‌کنند، ارزش واقعی استاندارد بین‌المللی IFRS 7 در نحوه استفاده کاربران از این افشاها نهفته است. این افشاها مجموعه داده غنی را برای تجزیه و تحلیل استراتژی مالی، ریسک‌پذیری و تاب‌آوری یک واحد تجاری فراهم می‌کنند. بنابراین، این افشاها به کارایی بازار و پاسخگویی کمک می‌کنند.
10. منابع
- IFRS 7 — Financial Instruments: Disclosures – IAS Plus, accessed June 7, 2025, https://www.iasplus.com/en-gb/standards/ifrs-en-gb/ifrs7?set_language=en-gb
- IFRS 7 Financial Instruments: Disclosures – IAS Plus, accessed June 7, 2025, https://iasplus.com/content/a4caaa94-ca1c-43be-9263-9811b6c9ed98
- Ifrs 7 Deloitte | PDF | International Financial Reporting Standards | Fair Value – Scribd, accessed June 7, 2025, https://www.scribd.com/document/36532125/IFRS-7-DELOITTE
- IFRS 7 — Financial Instruments: Disclosures – IAS Plus, accessed June 7, 2025, https://www.iasplus.com/en/standards/ifrs/ifrs7
- IFRS Standards – Deloitte Accounting Research Tool (DART), accessed June 7, 2025, https://dart.deloitte.com/iGAAP/home/financial-reporting/financial-reporting-literature/ifrs-accounting-standards-blue-red-books/ifrs-accounting-standards-with-early-adoption/ifrs-standards
- Exposure Draft: 7 Financial Instruments: Disclosures – IFRS Foundation, accessed June 7, 2025, https://www.ifrs.org/content/dam/ifrs/project/Financial-instruments–disclosures/ed-7-financial-instruments-disclosures.pdf
- Pages 346- 351 SYNOPSIS OF IFRS 7 (FINANCIAL INSTRUMENTS) IN FINANCIA – UniCross Journals, accessed June 7, 2025, https://unicrossjournals.com/images/document/15597591/22-lOBLBS4XCOf_G-s9IxEazw.pdf
- ey-gl-ifrs-disclosure-checklist-annual-03-2025.pdf, accessed June 7, 2025, https://www.ey.com/content/dam/ey-unified-site/ey-com/en-gl/technical/ifrs-technical-resources/documents/ey-gl-ifrs-disclosure-checklist-annual-03-2025.pdf
- Annual Report – Digital Asset Management – Siemens, accessed June 7, 2025, https://assets.new.siemens.com/siemens/assets/api/uuid:0bfc4b55-155a-47e4-b112-52c5940e3b4d/Siemens-Nederland-Annual-Report-2023.pdf
- HSBC Bank plc – Annual Report and Accounts 2023, accessed June 7, 2025, https://www.hsbc.com/-/files/hsbc/investors/hsbc-results/2023/annual/pdfs/hsbc-bank-plc/240221-annual-report-and-accounts-2023.pdf
- Amendments to IFRS 9 and IFRS 7 – PwC Viewpoint, accessed June 7, 2025, https://viewpoint.pwc.com/content/dam/pwc-madison/ditaroot/gx/en/iasb-amendments/effective-01-jan-2026/assets/iasb_2024_2_cmfi_ifrs7_ifrs9.pdf
- Guides to financial statements – KPMG International, accessed June 7, 2025, https://kpmg.com/xx/en/what-we-do/services/audit/corporate-reporting-institute/ifrs/illustrative-financial-statements.html
- 10 Tips To Write Educational Content – Surfer SEO, accessed June 7, 2025, https://surferseo.com/blog/educational-content-writing/
- How to Do SEO for Financial Services: Ultimate Guide for 2025 – Vested, accessed June 7, 2025, https://fullyvested.com/insights/seo-for-finacial-services/
———————————————————————————-
برای دریافت مشاوره و نیز آگاهی کامل از شرایط ارائه خدمات حسابداری با ما در تماس باشید :
تلفن ۱ : ۰۲۱۸۸۱۹۱۴۸۲
تلفن ۲ : ۰۲۱۸۸۱۹۱۴۸۳
فکس : ۸۸۲۰۵۷۶۶ ۲۱ ۹۸++
Email: Info@ArghamNegar.com
Loading...